Hxo δύναμα

Heinrich Ignaz Franz Von Biber: The Mystery Sonatas. Alan Choo βιολί, Ορχήστρα Apollo’s Fire με «όργανα εποχής», Jeannette Sorrell διεύθυνση και harpsicord, AVIE, 2 CD

Είναι ευρέως γνωστό ότι η πιο αποτρόπαιη περίοδος της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας, αυτή της επικράτησης του φασισμού και του ναζισμού, υπήρξε και εκείνη που μέσα από τη βαρβαρότητά της ευεργέτησε, άθελά της βέβαια, τη μουσική ζωή της Αμερικής. Πλήθος μεγάλοι καλλιτέχνες κατέφυγαν στον «Νέο Κόσμο» για να σωθούν από την κτηνώδη μανία του βάρβαρου ολοκληρωτισμού. Ασφαλώς όλοι οι διωκόμενοι από τους Ναζί Εβραίοι, με αμέτρητες κορυφαίες μορφές ανάμεσά τους, αλλά όχι μόνον: από τους πρώτους που έφυγαν ήταν ο πιστός καθολικός Τοσκανίνι που δεν ανεχόταν το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Αυτή η «μετάγγιση» άλλαξε για πάντα το τοπίο της αμερικανικής μουσικής. Ομως, όχι στο πεδίο των «οργάνων εποχής», καθώς αυτό αναπτύχθηκε μετά τον πόλεμο, ουσιαστικά κατά σύστημα μόλις στη δεκαετία του ’70. Ετσι, ενώ η μουσική είχε «απογειωθεί» ήδη από καιρό στις ΗΠΑ, τέτοια παράδοση δεν υπήρχε. Παράλληλα, οι κύριες ευρωπαϊκές σχολές που παρήγαγαν τέτοιους μουσικούς, όπως λ.χ. της Φλάνδρας, δεν είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για την Αμερική που την έβρισκαν γενικά – και ήταν – αρκετά συντηρητική για τα μέτρα τους. Τελικά εκείνη άργησε να ακολουθήσει και αυτή η υστέρηση είναι εμφανής μέχρι και σήμερα. Εχει όμως τις σπουδαίες εξαιρέσεις της.

Μία εξ αυτών είναι το περίφημο (και παλαιότερο όλων στις ΗΠΑ) συγκρότημα Boston Baroque του εξαίρετου Μάρτιν Πέρλμαν. Μία άλλη όμως, επίσης υπέροχη, εξαίρεση φέρει τη σφραγίδα μιας γυναίκας: της Τζανέτ Σορέλ. Και η βάση του συγκροτήματός της, του διάσημου πλέον πολύ πέρα από την Αμερική Apollo’s Fire, είναι ένα από τα πιο σημαντικά μουσικά κέντρα της χώρας: το Κλίβελαντ του Οχάιο, ευρύτατα γνωστό για την Ορχήστρα του που ο Γκέοργκ Σελ έφερε στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και που χαιρετίστηκε διεθνώς ως η σημαντικότερη της Αμερικής και ίσως όχι μόνον.

Ομως η Σορέλ κάνει κάτι τελείως διαφορετικό. Ο,τι κι αν ακούσει κανείς από τη μέχρι τώρα δισκογραφία τους το αντιλαμβάνεται αμέσως. Και αυτό που κάνουν, το κάνουν σταθερά, χωρίς διακυμάνσεις. Οπότε, το γεγονός ότι επιστρέφουν τώρα με το συναρπαστικό αυτό έργο του ιδιοφυούς βοημού συνθέτη Biber που γράφτηκε γύρω στο 1674 είναι από μόνο του κάτι που κινεί αμέσως το ενδιαφέρον: πρόκειται για μία μεγάλη στιγμή της μουσικής. Ενα έργο εξώκοσμα οραματικό, ασύλληπτα μπροστά από την εποχή του, απαιτητικό όσο λίγα, ικανό να κάνει ακόμα και το σημερινό κοινό, τόσους αιώνες αργότερα και με τόσο εξελιγμένη μουσική να έχει μεσολαβήσει, να κρατάει την ανάσα του σαν να γράφτηκε χθες. Ειδικά στα χέρια ικανών ερμηνευτών, κάτι που εδώ συντρέχει απόλυτα και υπηρετεί εξίσου και το αίσθημα μιας ακόμα σπάνιας ιδιαιτερότητας αυτής της μουσικής: να είναι οργανική μα θρησκευτικού χαρακτήρα, που αφηγείται τη ζωή, τα πάθη, την ανάσταση του Χριστού και όσα κατά τη χριστιανική πίστη την ακολούθησαν, από έναν συνθέτη που έζησε στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας της Αυστρίας, στο Ζάλτσμπουργκ, πατρίδα του Μότσαρτ.

Ο Alan Choo, πρώτο βιολί του συγκροτήματος, έχει εδώ τον δύσκολο ρόλο του σολίστ. Και έχει όχι μόνο το ταλέντο, αλλά και την ειδική γνώση που αυτό το έργο απαιτεί για να βγει πέρα. Μάλιστα, η περίφημη «scordatura» την οποία ο Biber εξερευνά εδώ τόσο συναρπαστικά, τον οδηγεί να παίξει με 6 διαφορετικά βιολιά σε 15 διαφορετικά κουρδίσματα και κατάλληλο ούτως ή άλλως το καθένα ακόμα και πριν από αυτό να παραγάγει διαφορετικό ήχο, προσφέροντας μια προσέγγιση που επιτρέπει τη βέλτιστη εκπλήρωση μιας πολύ ουσιώδους διάστασης της ερμηνευτικής απαίτησης ενός έργου που αποτελεί μία κατηγορία από μόνο του στον μουσικό πλούτο τόσων αιώνων.