Μια Μπιενάλε σαν… δελτίο ειδήσεων

Πιο επίκαιρη από ποτέ, μοιάζει έτοιμη να «εκραγεί». Εντονα πολιτική, σύγχρονη, με τολμηρές ματιές στα ιστορικά λάθη και τις πληγές που έχουν αφήσει στους λαούς σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη η φετινή Μπιενάλε της Βενετίας μοιάζει να ξεφεύγει από τις θεωρητικές προσεγγίσεις και να πιάνει τον παλμό της εποχής.

Οι πρώτες επτά ώρες αδιάκοπης περιήγησης (συμπεριλαμβανομένων των αναμονών σε τεράστιες ουρές σε ορισμένες περιπτώσεις) στα εθνικά περίπτερα των 29 χωρών που φιλοξενούνται στους Κήπους της Βενετίας (από τα συνολικά 88 που συμμετέχουν στη φετινή 60η διοργάνωση) και στο ήμισυ της κεντρικής έκθεσης που έχει επιμεληθεί ο Βραζιλιάνος Αντριάνο Πεντρόζα υπό τον τίτλο «Ξένοι Παντού» –η υπόλοιπη έκθεση μαζί με μέρος των εθνικών περιπτέρων παρουσιάζεται στο Αρσενάλε– έδειξαν πως οι διεθνείς εξελίξεις επηρέασαν βαθιά τον κόσμο της τέχνης, γεγονός πο εκδηλώθηκε χωρίς περιστροφές.

Λίγο πριν από τις 10 οπότε ανοίγουν οι πύλες για όσους έχουν πρόσβαση στην προεπισκόπηση της μεγαλύτερης εικαστικής διοργάνωσης του πλανήτη, οι πρώτοι υποστηρικτές της Παλαιστίνης βρίσκονταν στην είσοδο ξεδιπλώνοντας πανό και σημαίες. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που μικρές ομάδες εμφανίζονταν σε κάποιο πολυσύχναστο σημείο των Κήπων φωνάζοντας κάποια συνθήματα και κρατώντας για λίγη ώρα ένα πανό που ζητούσε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.

Το περίπτερο του Ισραήλ

Στο εσωτερικό των Κήπων το περίπτερο του Ισραήλ παραμένει κλειστό –αν και τα έργα είναι τοποθετημένα στο εσωτερικό του– με απόφαση των καλλιτεχνών και των επιμελητών που συμμετέχουν έως ότου επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός και απελευθέρωση των ομήρων, όπως γράφει η ανακοίνωση που έχουν αναρτήσει στην είσοδο. Κι αν αυτή η εξέλιξη είναι ένα ακόμη κεφάλαιο στην επεισοδιακή συμμετοχή του Ισραήλ στη Μπιενάλε

–περισσότεροι από 4.000 καλλιτέχνες και εργαζόμενοι στον χώρο της τέχνης ζήτησαν τον αποκλεισμό του– είναι η πρώτη φορά που δύο στρατιώτες βρίσκονταν σταθερά μπροστά από το συγκεκριμένο περίπτερο, δημιουργώντας μεγάλη παραφωνία όχι μόνο με το γειτονικό πολύχρωμο περίπτερο των ΗΠΑ, αλλά και με τον γιορτινό χαρακτήρα ολόκληρης της διοργάνωσης. H Παλαιστίνη βρήκε φιλόξενο «έδαφος» στο περίπτερο του Βελγίου και έχει στήσει στον προθάλαμο το «παλαιστινιακό περίπτερο», που περιορίζεται σε ένα μονοσέλιδο κείμενο με τίτλο «Ποιο είναι το μέλλον της τέχνης;»

Ρωσία – Ουκρανία

Στη σκιά του έτερου πολέμου που ταλανίζει γειτονικές μας χώρες, η Ρωσία για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά δεν κατεβαίνει στην Μπιενάλε. Μόνο που φέτος το περίπτερό της δεν έμεινε κλειστό, αλλά το παραχώρησε στη Βολιβία. Κίνηση που έχει αμιγώς πολιτικά κίνητρα, καθώς η Ρωσία διαγκωνίζεται με την Κίνα για τα κοιτάσματα λιθίου της Βολιβίας.

Στο δε περίπτερο της Πολωνίας έχει κάνει «κατάληψη» η Ουκρανία με την Ομάδα Open που παρουσιάζει σε μια μεγάλης κλίμακας βιντεοπροβολή Ουκρανούς να ζητούν από τους επισκέπτες να επαναλάβουν εν είδει καραόκε σε μικρόφωνα το λεξιλόγιο που έχουν αποκτήσει μετά την έναρξη του πολέμου, δηλαδή τη μίμηση των ήχων της σειρήνας, το θόρυβο του drone ή ενός πυραύλου.

Σε πρώτο πλάνο τόσο στα εθνικά περίπτερα όσο και στην κεντρική έκθεση βρίσκονται οι μετανάστες, τα θύματα του αποικιοκρατίας, οι παραγκωνισμένοι και αδικαίωτοι δημιουργοί, τα έργα τέχνης που έχουν χαρακτηριστικά χειροτεχνίας συχνά διά χειρός ιθαγενών διαφόρων περιοχών του πλανήτη.

Σε όλα τα πηγαδάκια, ανεξαρτήτως εθνικότητας και ιδιότητας των συμμετεχόντων υπάρχει μια προτροπή: επισκεφτείτε το περίπτερο της Αιγύπτου. Οι ουρές ξεπερνούν οποιοδήποτε άλλο –ακόμη και το εξαιρετικό της Γερμανίας και το ενδιαφέρον της Βρετανίας– για το μιούζικαλ «Δράμα» (παρουσιάζεται η προβολή του) που έστησε ο Γουάελ Σόκι «ζωντανεύοντας» τη συντριβή της εθνικιστικής επανάστασης του 1882, η οποία κατέληξε στη βρετανική κατοχή της χώρας μέχρι το 1956.

Η ελληνική συμμετοχή

Εγκαίνια χθες και για το ελληνικό περίπτερο με κλαρίνο και τρία παραδοσιακά τραγούδια που εν είδει περφόρμανς έδωσαν το έναυσμα για να περάσουν οι πρώτοι επισκέπτες στο εσωτερικό για να δουν το διαμεσικό συλλογικό έργο «Ξηρόμερο» σε σύλληψη των Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλου που συνδημιούργησαν με τους Ελια Καλογιάννη, Γιώργο Κυβερνήτη, Κώστα Χαϊκάλη και Φώτη Σαγώνα σε επιμέλεια Πάνου Γιαννικόπουλου και εθνικό επίτροπο το ΕΜΣΤ: ένα ποτιστικό μηχάνημα που άρχισε να εκτοξεύει νερό στο πάτωμα και να «χορεύει» αργά, ανάμεσα σε μικρότερες και μεγαλύτερες οθόνες όπου προβάλλονται βίντεο με θεματική σχετική με τα πανηγύρια στην ελληνική περιφέρεια.