Δυτική πτέρυγα

Με βάση τους αρχικούς προγραμματισμούς, η κινητικότητα στο τρίγωνο Ουάσιγκτον – Αθήνα – Αγκυρα είχε τις επόμενες δύο εβδομάδες δύο βασικούς σταθμούς. Το ταξίδι του Κυριάκου Μητσοτάκη στην τουρκική πρωτεύουσα για τη νέα συνάντηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και μια επίσκεψη του τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο. Το ταξίδι του έλληνα Πρωθυπουργού έχει «κλειδώσει» για τις 13 Μαΐου και μπορεί να σπρώξει ακόμη πιο μπροστά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, έστω κι αν δεν καλλιεργούνται υψηλές προσδοκίες. Τα δύσκολα, ακανθώδη ζητήματα και για τις δύο πλευρές, δύσκολα θα ανοίξουν στο Ακ Σαράι – δεν έχουν συμπεριληφθεί, άλλωστε, σε καμία ατζέντα. Κάποια νύξη στις δημόσιες δηλώσεις ίσως είναι το μόνο που θα μπορούσε να σηματοδοτεί μελλοντικές πρωτοβουλίες.

Το δεύτερο ταξίδι θα προηγείτο και ήταν για τον Ερντογάν σημαντικότερο, αλλά διαγράφηκε από το πρόγραμμα. Είναι σαφές από καιρό ότι ο τούρκος πρόεδρος είχε επενδύσει πολλά σε μια πρόσκληση από τον Λευκό Οίκο – την πρώτη στην τετραετία Μπάιντεν. Θα επισφράγιζε εν πολλοίς και μια επιστροφή του Ερντογάν στους κόλπους της Δύσης ύστερα από μια μακρά περίοδο τριβών και καχυποψίας. Η επανεκλογή Ερντογάν φάνηκε το προηγούμενο διάστημα να μεταβάλλει το κλίμα – οι Δυτικοί έπρεπε να συναποδεχθούν ότι με αυτόν έχουν να κάνουν στην Εγγύς Ανατολή. Αλλά με την ακύρωση της επίσκεψης το μήνυμα ουσιαστικά είναι πως η Αγκυρα παραμένει σε ένα ιδιότυπο καθεστώς επιτήρησης. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η στήριξη της Χαμάς από  την Τουρκία και μιας σειράς άλλων εξτρεμιστικών ομάδων στο ισλαμικό τόξο, είναι ο μοναδικός λόγος που ο Μπάιντεν συνεχίζει να κρατά τον Ερντογάν έξω από την πόρτα του. Από τη στιγμή που η πρόσκληση για το ταξίδι στην Ουάσιγκτον στις 9 Μαΐου δεν έφτασε ποτέ, ο τούρκος πρόεδρος θα πρέπει να περιμένει το 2025 και μια αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. Για πολλούς λόγους, ο Μπάιντεν επενδύει λιγότερα στην Αγκυρα από κάθε προηγούμενο αμερικανό πρόεδρο.  

Για την Αθήνα, είναι ζητούμενο πώς θα επηρεάσει τα ελληνοτουρκικά η δυσανεξία του Λευκού Οίκου για τον Ερντογάν και, κυρίως, πώς θα αντιδράσει ο τούρκος πρόεδρος μπροστά σε αυτή την παρατεταμένη απορριπτική στάση που μπορεί να παρασύρει κι άλλες δυτικές πρωτεύουσες. Προσώρας, οι εκτιμήσεις είναι ότι ο Ερντογάν δεν θα επιδιώξει να ανοίξει ένας νέος κύκλος υπερθέρμανσης στο Αιγαίο, αλλά θα παραμείνει στη γραμμή των «ήρεμων νερών», όχι μόνον σε μια κίνηση καλής θέλησης προς την ΕΕ και τους νατοϊκούς συμμάχους, αλλά και γιατί όλους αυτούς τους μήνες έχει αντιληφθεί ότι, εντέλει, η προσέγγιση με την Ελλάδα συμφέρει και την Τουρκία. Για την ελληνική διπλωματία, ο Ερντογάν δεν θέλει να γυρίσει την πλάτη στη Δύση. Θέλει μόνο να την εκμεταλλευτεί.

Αλλά η προϊστορία συντηρεί και την επιφυλακτικότητα. Εν μέσω διαλόγου και της νέας σχέσης που εγκαινιάστηκε μετά τις εκλογές του 2023 σε Ελλάδα και Τουρκία, οι εστίες έντασης που συντηρούνται, όπως η πρόσφατη σύγκρουση για τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο, δεν περνούν απαρατήρητες. Απεναντίας, κρίνεται ότι η αναθεωρητική τακτική της Τουρκίας εξακολουθεί να παραμένει σε ισχύ – και ίσως εξηγεί περισσότερο και το αμερικανικό καψόνι. Η κατεύθυνση που ανέδειξε τις προάλλες και ο Νίκος Δένδιας φανερώνει και τον βηματισμό της Αθήνας, με το βλέμμα και στη εποχή μετά τον Ερντογάν. Για τον υπουργό Εθνικής Αμυνας, «η νηνεμία επί του πεδίου είναι σαφώς καλοδεχούμενη», αλλά «η Τουρκία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για την κατεύθυνση την οποία θα επιλέξει όταν αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική δραστηριότητα ο Ερντογάν». Συνεπώς, «όσο παραμένουν στο τραπέζι ανυπόστατες αιτιάσεις, όπως για το casus belli, οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα τα ενδεχόμενα». Περιμένοντας συγκεκριμένες κινήσεις που θα επιβεβαιώνουν ότι τα «ήρεμα νερά» θα διαρκέσουν, η Αθήνα  θα προχωρήσει σε πλήρη υλοποίηση της «Ατζέντας 2030» στα εξοπλιστικά, δίνοντας έμφαση σε έναν βασικό κανόνα στρατηγικής που προειδοποιεί ότι «ο αντίπαλος δεν είναι πάντα ορθολογικός, ούτε έχει πλήρη έλεγχο των πράξεών του».