Τύραννοι και διεφθαρμένοι ηγέτες στα έργα του Βάρδου

Εκτός από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε ο Σαίξπηρ στον πόλεμο υπάρχουν και οι πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους ο ίδιος απεικόνισε πολιτικούς, πολεμάρχους και στρατιωτικούς ηγέτες στη μεγάλη πινακοθήκη των έργων του. Διαφωτιστικό ως προς αυτή τη διάσταση είναι το βιβλίο του σημαντικού σαιξπηριστή Στίβεν Γκρίνμπλατ με τίτλο «Τύραννος – ο Σαίξπηρ και η πολιτική» (στα ελληνικά από το ΜΙΕΤ, μετάφραση Βάιος Λιαπής, 2021), το οποίο μάλιστα είχε γραφτεί εν θερμώ, με αφορμή τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ μετά την εκλογή Τραμπ στην προεδρία τον Νοέμβριο του 2016 (χωρίς να αναφέρεται ποτέ το όνομα του τέως αμερικανού προέδρου). Να πώς σκιαγραφούσε εκεί τον Ριχάρδο Γ’ – και όλους τους επιγόνους του: «Εχει παθολογικό ναρκισσισμό και άφταστη αλαζονεία. Εμφορείται από μια τραγελαφική πεποίθηση προνομιακής ανωτερότητας και ποτέ του δεν αμφιβάλλει πως έχει το ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει. Του αρέσει να ουρλιάζει προσταγές και να βλέπει πώς τσακίζονται οι παρατρεχάμενοί του να τις εκτελέσουν. Απαιτεί απόλυτη αφοσίωση, αλλά είναι ανίκανος να νιώσει ευγνωμοσύνη. Τα συναισθήματα των άλλων δεν έχουν γι’ αυτόν σημασία. Δεν διαθέτει καμία έμφυτη χάρη, κανένα αίσθημα φιλανθρωπίας, καμία αξιοπρέπεια. Δεν είναι απλώς ότι αδιαφορεί για τον νόμο· τον απεχθάνεται και χαίρεται να τον καταπατά. Τον απεχθάνεται γιατί του στέκεται εμπόδιο και γιατί αντιπροσωπεύει το κοινό καλό, που ο ίδιος περιφρονεί.

Στα μάτια του, ο κόσμος χωρίζεται σε κερδισμένους και χαμένους. Για τους κερδισμένους έχει κάποια εκτίμηση, αλλά μόνο στον βαθμό που μπορεί να τους εκμεταλλευτεί για τα δικά του συμφέροντα·  για τους χαμένους δεν έχει παρά καταφρόνια.

Το κοινό καλό είναι κάτι που νοιάζει μονάχα τους χαμένους. Τον ίδιο τον νοιάζει να βγαίνει κερδισμένος…

Για τον τύραννο, όποιος κατέχει την εξουσία είναι και δυνάστης των γυναικών·  ωστόσο, τις γυναίκες τις περιφρονεί πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τις ποθεί. Η σεξουαλική κυριαρχία είναι κάτι που τον ερεθίζει, αλλά μόνο και μόνο γιατί έτσι επιβεβαιώνει, ξανά και ξανά, ότι μπορεί να έχει ό,τι επιθυμήσει. Ξέρει καλά πως όσες περιβουτά τον σιχαίνονται. Αλλωστε, γνωρίζει πως, όταν πια κατορθώσει να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο που τόσο επιθυμεί, είτε στην πολιτική είτε στο σεξ, τότε προκαλεί σχεδόν καθολική απέχθεια. Στην αρχή, η επίγνωση αυτή τον κινητοποιεί, καθώς τον αναγκάζει να επαγρυπνεί απέναντι σε πιθανούς αντιπάλους και συνωμότες. Σύντομα όμως αρχίζει να τον κατατρώγει και να τον εξαντλεί».

Και να τι σημείωνε ο Γκρίνμπλατ για τον τρόπο του Βάρδου: «Ο Σαίξπηρ πίστευε ότι οι τύραννοι και οι υποτακτικοί τους είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν: θα τους γκρεμίσει η ίδια η κακία τους και η ανθρωπιά της λαϊκής ψυχής, που μπορεί να κατασταλεί αλλά όχι να εξουδετερωθεί εντελώς. Θεωρούσε πως ο καλύτερος τρόπος για να ξανακερδηθεί η συλλογική αξιοπρέπεια είναι να αναλάβουν πολιτική δράση οι απλοί πολίτες. Ποτέ του δεν ξέχασε ο Σαίξπηρ όσους κράτησαν το στόμα τους πεισματικά κλειστό όταν τους ζητούσαν να ζητωκραυγάσουν τον τύραννο· ποτέ του δεν ξέχασε τον υπηρέτη που θέλησε να εμποδίσει τον βασανισμό ενός κρατουμένου, όταν ο βασανιστής ήταν ο ίδιος ο αφέντης του· ποτέ του δεν ξέχασε τον πεινασμένο πολίτη που απαίτησε οικονομική δικαιοσύνη. «Τι είναι η πόλη αν όχι ο λαός της;»».