Θερμοκήπια κρίσεων

Τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης ήταν μια περίοδος προόδου σε πολλούς τομείς, όχι όμως και στην εκπαίδευση. Ιδιαίτερα τα πανεπιστήμια ζουν με το όνειρο των φοιτητικών εξεγέρσεων που έπληξαν μεν τη Χούντα, αλλά στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε εφιάλτη. Κυριάρχησε η ιδέα ότι το πανεπιστήμιο είναι τόπος προετοιμασίας κοινωνικής ανατροπής. Ολες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης, αντί να στηρίξουν τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, μεταβλήθηκαν, με συγκατάθεση μέρους του προσωπικού τους, σε έσχατο προπύργιο αντίστασης σε μεταρρυθμίσεις. Με πρόσχημα την αντεκδίκηση κατά της Χούντας που είχε εκδικηθεί την Αριστερά, αναβίωσε το κλίμα του Εμφυλίου και αναθερμάνθηκαν διχαστικές νοοτροπίες. Με ζητούμενο την επίλυση παλιών λογαριασμών, ο φανατισμός επέβαλε την ολέθρια ιδέα πως μεταξύ Κεντροαριστεράς και Κεντροδεξιάς υπάρχει «άβυσσος», αποκλείοντας τη μετριοπάθεια που απελευθερώνει την εκπαίδευση για να στραφεί προς το μέλλον.

Η Ανθρωπότητα προοδεύει μόνο όταν στην εκπαίδευση επικρατεί κανονικότητα. Τα πανεπιστήμια οφείλουν να ασχολούνται αποκλειστικά με την καλλιέργεια της γνώσης και των εφαρμογών της.  Εξαιρέσεις δικαιολογούνται μόνο σε περιόδους αντιδημοκρατικής ανωμαλίας, κάτι που δεν υπήρξε καθόλου τα τελευταία 50 χρόνια. Σε μια περίοδο όπου η κοινωνία δεν γνώρισε ούτε πόλεμο ούτε απώλεια δημοκρατικών δικαιωμάτων ούτε στέρηση θεμελιωδών αγαθών, μόνη η εκπαίδευση επέδειξε συχνή έλλειψη κανονικότητας.

Ο καθηγητής οφείλει να είναι αυστηρός, αφοσιωμένος στην επιστήμη και στο λειτούργημα της εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικοί που ξεπερνούν το δημοσιοϋπαλληλικό σύνδρομο και αισθάνονται ότι επιτελούν σημαντικό λειτούργημα δεν λείπουν, ωστόσο το πλαίσιο δεν βοηθάει. Λανθασμένες ενέργειες πολλών κυβερνήσεων ήταν αποτέλεσμα ανεπαρκούς κατανόησης των προβλημάτων, λαϊκισμού ή πίεσης από συντεχνίες.

Το «βαθύ πανεπιστήμιο», ένα διαχρονικό σύμπλεγμα προσώπων από χώρους φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων και καθηγητών, ασκεί παραεξουσία με την ανοχή της νόμιμης εξουσίας, επηρεάζοντας από τα παρασκήνια τους κανόνες λειτουργίας των ιδρυμάτων. Οι εξεγέρσεις καθοδηγούνται από ιδεοληπτικούς υποστηρικτές κάποιας σέχτας. Παρασύρουν σημαντικές μάζες φοιτητών μάλλον απολιτικών, περισσότερο όσους δεν έχουν όρεξη να ακολουθήσουν απαιτητικές πανεπιστημιακές σπουδές, λόγω χαμηλών γνωστικών ικανοτήτων. Σύμφωνα με το δημοφιλές λενινιστικό πρότυπο, η κοινωνική αλλαγή καθοδηγείται από μια πολιτική πρωτοπορία, ενώ η γνώση, η καινοτομία, η εξωστρέφεια δεν παίζουν ρόλο. Πολλοί άνθρωποι κολακεύουν «τα παιδιά», με τη ρομαντική πίστη ότι η νεολαία, χωρίς ορθολογισμό και σκληρή δουλειά, θα γκρεμίσει το άρρωστο κοινωνικό καθεστώς!

Το βιβλίο «Θερμοκήπια κρίσεων», με υπότιτλο «Βαθύ Πανεπιστήμιο ή αριστεία;», περιέχει 33 άρθρα, τα 20 εκ των οποίων έχουν δημοσιευθεί στα «ΝΕΑ». Την Πέμπτη 25 Απριλίου παρουσιάστηκε από 5 γνώστες της ελληνικής εκπαίδευσης, επιστήμονες που έχουν τολμήσει να διατυπώσουν προτάσεις και να υπερασπιστούν μεταρρυθμίσεις, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Δεν εμφανίζει μια αντίστοιχη θαρραλέα στάση η πλειονότητα των εκπαιδευτικών των 3 βαθμίδων. Ανέχονται την υποβάθμιση σχολείων και πανεπιστημίων, δεν επικροτούν αλλαγές απολύτως αναγκαίες, συχνά πολλοί τις πολεμούν. Αλλά και οι γονείς που με τους φόρους τους στηρίζουν τη δημόσια εκπαίδευση, βολεύονται πληρώνοντας φροντιστήρια από το Δημοτικό, αντί να απαιτούν από την πολιτεία ριζικές μεταρρυθμίσεις! Ετσι αδιαφορούν τόσο το κοινωνικό περιβάλλον όσο και η οικογένεια, αφήνοντας φοιτητές και μαθητές στις ολέθριες συνήθειες ενός σχολείου ραστώνης και πρόχειρης εξέγερσης. Αρνητικός λοιπόν ο συσχετισμός δυνάμεων. Διστακτικό το πολιτικό σύστημα. Οι λίγοι προοδευτικοί μεταρρυθμιστές έχουν πολλή δουλειά μπροστά τους.

Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής ΕΜΠ, διδάσκει Οικολογία και Περιβαλλοντική Πολιτική