Το «Ψυχώ», 65 χρόνια μετά από την πρώτη προβολή

Η Τζάνετ Λι και ο Άντονι Πέρκινς είναι ίσως οι μόνοι που ερμηνεύουν στο ίδιο μήκος κύματος. Αλλά ακόμη και γι’ αυτούς έχει προνοήσει ο μετρ ώστε ορισμένες κινήσεις να είναι απολύτως στυλιζαρισμένες (όπως το βλέμμα της Μάριον Κρέιν προς τον πάκο με τα 40.000 δολάρια ή το υψωμένο μαχαίρι του δεύτερου στη σεκάνς της έπαυλης). Οι υπόλοιποι ηθοποιοί παίζουν με κώδικες του παλιού Χόλιγουντ υπακούοντας στις ανάγκες του Αλφρεντ Χίτσκοκ, για τον οποίο η ερμηνεία έπαιρνε σειρά πίσω από την εικόνα και τον ήχο (φαντάζεται κανείς πόση έκπληξη θα ένιωθαν όλοι τους εκείνη την εποχή με ερμηνείες τύπου Μάρλον Μπράντο).

Παρακολουθώντας το «Ψυχώ» 65 χρόνια ύστερα από την πρώτη κυκλοφορία του – στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα της «Ελληνοαμερικανικής Ενωσης», το περασμένο Σάββατο, με δωρεάν είσοδο – ξαναπιάνεις το νήμα σε έναν κλασικό μύθο. Οι λιγοστές «ρυτίδες» αφορούν μάλλον τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε πλέον κινηματογράφο. Η τεχνολογία και οι γωνίες λήψης έχουν αλλάξει για τα καλά, οπότε αυτό που παρακολουθούμε ανήκει στην «προϊστορία».

Την ίδια στιγμή αυτή είναι και η αιτία για μια ανάστροφη οπτική. Η ταινία παραμένει φρέσκια επειδή ο δημιουργός της τσαλάκωσε τους κανόνες της εποχής του τη στιγμή που έπρεπε. Στον θρίαμβο ακριβώς του low budget «σκοτώνει» την πρωταγωνίστριά του, κάνει παιχνίδι με την ψυχανάλυση, το βαμπ και το γκόθικ, φορτώνει με σύμβολα – ων ουκ εστί αριθμός – την εικόνα: ο ανεμιστήρας που κόβει τον αέρα στην εναρκτήρια σεκάνς, οι υαλοκαθαριστήρες που κόβουν τη βροχή στο παρμπρίζ, το μαχαίρι που κόβει… όλοι ξέρουν τι κόβει. Οι καθρέφτες που μοιράζουν τα κάδρα στη μέση και τα πολλαπλασιάζουν – χαρακτήρες που καθρεφτίζονται ο ένας πάνω στον άλλο. Το σκισμένο σημείωμα που πέφτει στη λεκάνη, το αυτοκίνητο που βυθίζεται στον βούρκο. Τα βαλσαμωμένα πτηνά στη ρεσεψιόν του Νόρμαν Μπέιτς, η ταριχευμένη μητέρα που «δεν νιώθει και πολύ καλά σήμερα». Ολοι είμαστε πιασμένοι στις παγίδες μας, ο γιος είναι φτωχό υποκατάστατο του εραστή και η Μάριον Κρέιν τρώει «σαν πουλάκι» υπό το άγρυπνο βλέμμα της κουκουβάγιας και του κορακιού (θυμάστε ποια ήταν η επόμενη ταινία του μετρ;).

Πάμε γρήγορα στην κατακλείδα: όχι απλώς βλέπεται, που λέμε, αλλά η ταινία διατηρεί ατόφιο τον μοντερνισμό της στιγμής – ήδη από τα ζενερίκ του Σάουλ Μπας – και υπενθυμίζει τον ρόλο των δημιουργών μέσα στο κατά τ’ άλλα κλειστό σύστημα παραγωγής του κινηματογράφου, για να θυμηθούμε και τις ενστάσεις από τη Σχολή της Φρανκφούρτης. Μια εύστοχη επιλογή για τη φετινή εκκίνηση του Hellenic American Union Movie Club. Αυτόπτης μάρτυς και ο 13χρονος της διπλανής θέσης.