Το γήρας και η ηλικία

Κύλινδροι πάνω στη σκηνή, μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι, δημιουργούν ένα σύμπαν που μοιράζεται σε διαφορετικούς χώρους: το πάρκο με το παγκάκι, το σπίτι, το νοσοκομείο, το γηροκομείο… Με κεντρικό πρόσωπο έναν ενενηντάχρονο άνδρα που βρίσκεται στο μεταίχμιο ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, η παράσταση με το έργο «Ενενήντα» της Βαλέριας Δημητριάδου ρίχνει μια διαφορετική ματιά στα μεγάλα ζητήματα που μας απασχολούν μέχρι να έρθει το τέλος.

Με αφετηρία τις σπουδές της στη Νομική, η Βαλέρια Δημητριάδου βρήκε τον δρόμο της προς το θέατρο, πρώτα μέσα από τις φοιτητικές ομάδες, για να ακολουθήσει τελικά η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Γεννημένη στη Γεωργία, μεγάλωσε στη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στην Αλεξανδρούπολη, απ΄ όπου έφυγε για τις σπουδές της, πρώτα στη Θεσσαλονίκη, μετά στην Αθήνα. Μέλος της ομάδας C for Circus που ιδρύθηκε το 2013, σκηνοθετεί, ενώ πρόσφατα άρχισε και να γράφει τα έργα που ανεβάζουν – όπως το «Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον» που βραβεύτηκε από την Ελληνική Ενωση Κριτικών Θεάτρου – Παραστατικών Τεχνών. Το «Ενενήντα» είναι το τελευταίο της έργο και παίζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στην Πειραιώς 260.

Τα γηρατειά, αυτή η τόσο παρεξηγημένη τρίτη ηλικία, βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου, με ήρωα τον 90χρονο άντρα και τη σχέση του με τον 40χρονο γιο του. Η Δημητριάδου αντιστρέφει λίγο τα δεδομένα, σπάει τα στερεότυπα και τα ταμπού και υπερασπίζεται την επιθυμία για ζωή που στην προκειμένη περίπτωση την εκφράζει ο γέρος και όχι ο νεότερος. Με όρεξη και διάθεση να χαρεί όλα όσα μπορεί να κάνει, εναντιώνεται στην πρόθεση του γιου του να τον βάλει σε οίκο ευγηρίας και με τον τρόπο του επαναστατεί. Σταθερή παρέα και στήριγμά του ένα ανάπηρο κορίτσι σε αμαξίδιο, με το οποίο συναντιέται συστηματικά στο πάρκο της πόλης. Γύρω τους ένας ολόκληρος κόσμος – φίλων, γνωστών, αλλά και μια πόλη που δεν μοιράζεται ούτε τις ευαισθησίες ούτε τα συναισθήματα των ηρώων του «Ενενήντα».

Επιθυμία για ζωή

Το κείμενο της Δημητριάδου, αν και πλατειάζει σε ορισμένα σημεία, διαχειρίζεται με χιούμορ το θέμα των γηρατειών, αποφεύγοντας το μελό, και δίνει με τρόπο γλυκό την πικρή διάσταση της επιθυμίας για ζωή του 90χρονου. Συγχρόνως αναδεικνύει τη ματαιότητα της ηλικίας μέσα από την παραίτηση που εκφράζει ο 40χρονος γιος. Με τρόπο απλό, χωρίς υπερβολές, η ιστορία κυλάει μέσα από αντιθέσεις χαράς και πόνου, επιθυμίας και απογοήτευσης, ελπίδας και απελπισίας.

Η παράσταση παίζει με τους ήχους, τα τραγούδια και τους φωτισμούς, δημιουργώντας ένα κλίμα γιορτής, μιας γιορτής που διακόπτεται, ενίοτε απότομα, από την απειλή του θανάτου ή τονώνεται από τη δύναμη της αγάπης και του έρωτα.

Ο Δημήτρης Παπαγιάννης, ο παλαίμαχος και έμπειρος ηθοποιός, με τη νεανική του διάθεση, δίνει μια ώθηση στον ρόλο του 90χρονου και μετατρέπει τον ήρωά του σε πηγή ζωής. Πλαισιωμένος από νεότερους και την πάντα εξαιρετική Μαρία Κατσανδρή, η ομάδα λειτουργεί σαν ένα καλοκουρδισμένο σύνολο.

Μαρίνα Καραγάτση, ο τελευταίος κρίκος

Η Γενιά του ‘30, η γενιά που τόσο πολύ καθόρισε τα ελληνικά γράμματα τον 20ό αιώνα, προφανώς και κατάφερε να κρατηθεί ζωντανή ως τις μέρες μας – και θα συνεχίσει στο μέλλον. Η μεγάλη λογοτεχνική σχολή που άνθησε εκεί στον Μεσοπόλεμο μας άφησε μια πλούσια παρακαταθήκη. Και μεγάλωσε τις γενιές που ακολούθησαν είτε μπολιάζοντας τους νεότερους συγγραφείς είτε επηρεάζοντας καθοριστικά το αναγνωστικό κοινό τους.

Ανάμεσά τους, γεννημένη πριν από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, μια γυναίκα, μια κόρη, που αν και δεν έγινε συγγραφέας με την πλήρη έννοια του όρου, ήταν ο κρίκος που μας συνέδεε, μέχρι τώρα, άτυπα ίσως, με τη θρυλική Γενιά του ΄30.

Η Μαρίνα Καραγάτση (1936-2024) που έφυγε από τη ζωή την περασμένη εβδομάδα, η μοναχοκόρη του Μ. Καραγάτση, ήταν νομίζω ο τελευταίος κρίκος. Με τον δικό της τρόπο, με την παρουσία της, με το βλέμμα της, με τη διακριτική επιθυμία της να θυμάται και να διηγείται όλα εκείνα που έζησε, σ΄ εμάς που θέλαμε να τα ακούσουμε και να τα μάθουμε. Κι αυτό το έκανε χωρίς να προτάσσει το προσωπικό της συναίσθημα, τη δική της σχέση πατέρα – κόρης. Αντιθέτως, μετέφερε το γενικό αίσθημα που εμπεριείχε μια ολόκληρη εποχή, μια εποχή γεμάτη φωτεινές προσωπικότητες. Ολα αυτά τα πρόσωπα που εκείνη συνάντησε και συναναστράφηκε, κοριτσάκι, έφηβη, ενήλικη, τα κράτησε βαθιά μέσα της και κατάφερε με τον δικό της τρόπο να τα μεταφέρει σε όλους εμάς τους νεότερους που δεν τα ζήσαμε. Ηταν άλλωστε 24 χρόνων όταν ο Μ. Καραγάτσης (1908-1960) έφυγε από τη ζωή.

Κι όταν το «Ευχαριστημένο» (2008), το βραβευμένο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Μαρίνας Καραγάτση ανέβηκε στη σκηνή (2018) από τον γιο της και εγγονό του συγγραφέα, τον Δημήτρη Τάρλοου (διασκευή Ερι Κύργια), ο Καραγάτσης και ο κόσμος του ήρθαν κοντά μας – με τον τρόπο που το κάνει το θέατρο. Ισως γιατί ο κρίκος των γονιών μας, ο τελευταίος κρίκος της μάνας, είναι αυτός που μας δένει μ΄ ένα παρελθόν που, αν και μακρινό, γίνεται δικό μας. Αρκεί να πιάσουμε κι εμείς το νήμα και να δώσουμε τη σκυτάλη…