Τουρκία: Κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων με πολιτική οσμή

Μεγάλη εκστρατεία που ξεκίνησε η Τουρκία κάνοντας λόγο για καταπολέμηση της διαφθοράς μετέτρεψε το Κρατικό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (TMSF) σε μια από τις μεγαλύτερες οντότητες της χώρας με βάση στοιχεία ενεργητικού, αφού πέρασε σε αυτό η διαχείριση πολλών εκατοντάδων επιχειρήσεων οι οποίες ουσιαστικά κατασχέθηκαν από το κράτος.

Με βάση τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου του 2025 που επικαλείται ο ιστότοπος Stockholmcf, ο αριθμός των εταιρειών που τέθηκαν υπό την εποπτεία του TMSF από την κυβέρνηση είχε αυξηθεί μέχρι εκείνο τον μήνα σε 1.012 από 699 τον περασμένο Σεπτέμβριο, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 45%. Η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων υπό τη διαχείριση του TMSF έχει φτάσει πλέον τα 500 δισ. τουρκικές λίρες, ή περίπου 15 δισ. δολάρια, δείχνουν τα ίδια στοιχεία.

Το κρατικό αυτό ταμείο έχει γίνει μια από τις μεγαλύτερες οντότητες επιχειρηματικών συμμετοχών της Τουρκίας, «έπειτα από εκστρατεία κατά της διαφθοράς που μετέφερε εκατοντάδες ιδιωτικές εταιρείες σε κυβερνητικά χέρια, εγείροντας ανησυχίες για πολιτικά υποκινούμενη αρπαγή περιουσιακών στοιχείων», σχολίαζαν ταυτόχρονα σε εκτεταμένο δημοσίευμά τους οι «Financial Times».

Το TMSF αρχικά συστάθηκε το 1983 για την προστασία των καταθέσεων στις τουρκικές τράπεζες. Στη συνέχεια και μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν το 2016, η οποία οδήγησε σε κύμα συλλήψεων και εκκαθαρίσεις δεκάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών, η TMSF απέκτησε πιο διευρυμένο ρόλο. Έτσι τότε κατασχέθηκαν περισσότερες από 1.300 εταιρείες για τις οποίες υπήρχαν υποψίες ότι συνδέονταν με το πραξικόπημα το οποίο η Άγκυρα απέδωσε στον Φετουλάχ Γκιουλέν και τους οπαδούς του. Το Ταμείο είχε ως αποστολή την πώληση των εταιρειών ή τη ρευστοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.

Οι νέες μαζικές έρευνες σε εταιρείες και έφοδοι σε αυτές ανησυχούν επιχειρηματικές προσωπικότητες και έχουν δημιουργήσει πολλαπλές θεωρίες για το γιατί συμβαίνουν – κυρίως επειδή το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν το Κρατικό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (TMSF) για να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτικών του αντιπάλων, προστίθεται.

Η βρετανική εφημερίδα επικαλείται τον Μπερκ Εσέν, επίκουρο καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος υποστηρίζει ότι το AKP χρησιμοποιεί εδώ και καιρό το TMSF τόσο ως εργαλείο για την εποπτεία και λειτουργία της οικονομίας όσο και για τη διοχέτευση πόρων σε εταιρείες που έχουν πιο στενές σχέσεις με αυτό, «ενώ παράλληλα παραγκωνίζει εκείνους που θεωρεί αντιπάλους» του. Η κυβέρνηση μπορεί τώρα να «προσπαθεί να αναδιαμορφώσει ποιος ελέγχει την οικονομία, να αναδιαμορφώσει την εταιρική δομή της Τουρκίας», θεωρεί ο ίδιος.

«Μια πιο σκοτεινή πιθανότητα, ανέφεραν αναλυτές, είναι ότι η προβληματική οικονομία της Τουρκίας έχει αυξήσει την ανάγκη του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν να χρηματοδοτεί δίκτυα χορηγιών εν όψει των επόμενων προεδρικών εκλογών, που έχουν προγραμματιστεί για το 2028», σύμφωνα με το δημοσίευμα.

Οι έρευνες και οι συλλήψεις που συχνά τις συνοδεύουν έχουν αναστατώσει τον ιδιωτικό τομέα της Τουρκίας, εγείροντας φόβους για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και για επιλεκτική εφαρμογή του νόμου από τα δικαστήρια. «Αυτό ισχύει ιδιαίτερα καθώς πιστεύεται ότι ο Ερντογάν επιδιώκει να παρατείνει την κυριαρχία του στην Τουρκία για άλλη μία προεδρική θητεία ύστερα από περισσότερες από δύο δεκαετίες» στην εξουσία, αναφέρουν οι «FT».

Όλοι οι κλάδοι

Οι επιχειρήσεις που ελέγχονται φαίνεται ότι καλύπτουν όλο το φάσμα της οικονομίας της Τουρκίας, από τα μέσα ενημέρωσης, τα χρηματοοικονομικά και την ενέργεια μέχρι και ποδοσφαιρικές ομάδες. Ως τελευταία παραδείγματα αναφέρονται ο όμιλος παραγωγής γυαλιού και ανθρακικού νατρίου Can Holding, η εταιρεία Ciner Group και το Istanbul Gold Refinery.

Σε παρόμοιο πλαίσιο προσπαθειών για καταπολέμηση της διαφθοράς από την Αγκυρα, πρόσφατα στην Τουρκία συνελήφθησαν επίσης περίπου 20 διασημότητες του τομέα ψυχαγωγίας και ενημέρωσης επειδή θεωρήθηκαν ύποπτοι για χρήση ναρκωτικών. Οι αστέρες της μουσικής και της τηλεόρασης αφέθηκαν ελεύθεροι μετά τους ελέγχους αυτούς, χωρίς μέχρι τώρα να έχουν απαγγελθεί κατηγορίες.

Anadolu

Σύμφωνα με στοιχεία από το ειδησεογραφικό πρακτορείο Anadolu της Τουρκίας, στα μέσα του καλοκαιριού, στο πλαίσιο των προσπαθειών της να πλήξει τις πηγές χρηματοδότησης της οργάνωσης Φετουλάχ (FETÖ/PDY), η οποία χαρακτηρίζεται τρομοκρατική, η Επιτροπή Διερεύνησης Οικονομικών Εγκλημάτων (MASAK) της Τουρκίας ζήτησε από τις ξένες μονάδες οικονομικών πληροφοριών να κοινοποιήσουν πληροφορίες σχετικά με 559 φυσικά και νομικά πρόσωπα έως το τέλος του 2024.

Ενώ οι οικονομικές έρευνες προχωρούσαν μέχρι την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, διορίστηκαν διαχειριστές σε εταιρείες που συνδέονται με τη FETÖ/PDY. Επιπλέον, η Asya Katılım Bankası, βασικός χρηματοοικονομικός φορέας της οργάνωσης, μεταφέρθηκε στο Ταμείο Ασφάλισης Καταθέσεων (TMSF), αναφέρει το Anadolu.

Η οργάνωση έχασε τα εγχώρια οικονομικά της περιουσιακά στοιχεία μέσω διαταγμάτων. Οι εκπαιδευτικές οργανώσεις και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που συνδέονταν με τον οργανισμό έκλεισαν. Το TMSF διόρισε διαχειριστές για συνδεδεμένες εταιρείες.

«Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έκλεισαν 934 σχολεία, 109 φοιτητικές εστίες, 104 ιδρύματα, 1.125 ενώσεις, 15 πανεπιστήμια και 19 συνδικάτα, ενώ 784 εταιρείες, με συνολικό μέγεθος περιουσιακών στοιχείων 42,3 δισ. λιρών (περίπου 870 εκατ. ευρώ) κατά τη στιγμή της εξαγοράς τους, μεταφέρθηκαν στον έλεγχο του TMSF.