Τα νέα δεδομένα στη γεωπολιτική «σκακιέρα»: Η «αόρατη γραμμή» Αθήνας – Άγκυρας – Ουάσιγκτον

Νέα δεδομένα αναδύονται σταδιακά στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, με την Ελλάδα να επιδιώκει να διαμορφώσει τις εξελίξεις έπειτα από το πρόσφατο κάλεσμα που απηύθυνε για διάλογο σε πέντε όμορες χώρες επί ενός δομημένου σετ πέντε θεματικών. Κινούμενη πάνω στις ράγες της «λογικής της δράσης», η ελληνική πλευρά αναμένει τις απαντήσεις από Κύπρο, Τουρκία, Αίγυπτο και Λιβύη μπροστά στην πρόταση να συνεργαστούν στη βάση ενός πλέγματος κανόνων για την εξεύρεση λύσεων απέναντι σε κοινές προκλήσεις.

Απώτερος στόχος, το «ζέσταμα» των πέντε μέσα από την από κοινού διαβούλευση επί ζητημάτων στα οποία μπορούν αποδεδειγμένα να σημειωθούν συγκλίσεις – όπως είναι η κλιματική κρίση, το Μεταναστευτικό, η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η συνδεσιμότητα –, ώστε να διαμορφωθούν οι συνθήκες που θα φέρουν μελλοντικά πιθανές συμφωνίες για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.

Καθ’ οδόν προς τη σύγκληση ενός τέτοιου φόρουμ, την ευθύνη του οποίου έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου το ελληνικό ΥΠΕΞ, η Αθήνα έχει θέσει δύο αδιαπραγμάτευτους όρους: τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ύπαρξη σαφούς πλαισίου με ύψιστο κανόνα τον σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.

Από τις Βρυξέλλες, ο έλληνας Πρωθυπουργός άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο προσθήκης έκτης χώρας από την Ανατολική Μεσόγειο, την ώρα που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απέρριψε το ενδεχόμενο αυτοπαγίδευσης της Ελλάδας σε συζήτηση για συνεκμετάλλευση με την Τουρκία μέσω αμερικανικής παρέμβασης.

Το μοντέλο «επιβολή ειρήνης διά της ισχύος» που προκρίνεται εσχάτως είναι αυτό που κινητροδοτεί την ελληνική πλευρά να επισπεύσει προκειμένου να προλάβει κινήσεις άλλων με απροσδιόριστα αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, η αόρατη γραμμή που συνδέει Αθήνα, Άγκυρα και Ουάσιγκτον θα γίνεται, όσο κυλά ο χρόνος, όλο και πιο ορατή.

Όσο ο Γιώργος Γεραπετρίτης θα διερευνά με τους ομολόγους του τη δυνατότητα διεξαγωγής του σχήματος «5Χ5», η προϋπόθεση της άρσης του casus belli που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης για την είσοδο της Τουρκίας στον SAFE θα επιδρά ως ένα μεγάλο ελληνικό πλεονέκτημα.

Η αμηχανία της Τουρκίας ενώπιον του διπλού βέτο (Αθήνας – Λευκωσίας) είναι ήδη εμφανής, την ώρα που η Ελλάδα, όπως κατέστη σαφές στο τετ α τετ Γεραπετρίτη – Φιντάν, θα παραμείνει ανυποχώρητη. Δεν ισχύει βεβαίως το ίδιο για την Τουρκία, που μόλις πραγματοποίησε το μεγαλύτερο άνοιγμα των τελευταίων πενήντα ετών, «ξηλώνοντας» για πρώτη φορά την απειλή πολέμου πέραν των 6 ν.μ. μέσω του τούρκου ΥΠΕΞ.

Κρατώντας στο χέρι ως ισχυρά ατού τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, τα θαλάσσια πάρκα και το ενδιαφέρον αμερικανικών κολοσσών για τα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, η Ελλάδα θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει το μομέντουμ στο έπακρον. Η πρόσφατη επικράτηση του Τουφάν Ερχιουρμάν στα Κατεχόμενα, που έχει ταχθεί υπέρ των διαπραγματεύσεων για λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στο Κυπριακό, καλλιεργεί επιπλέον προσδοκίες για θετικές εξελίξεις.

Τα πρόσωπα – κλειδιά

Κομβικό ρόλο στο γεωπολιτικό πόκερ της Ανατολικής Μεσογείου αναμένεται να διαδραματίσουν πρόσωπα – κλειδιά, όπως ο ειδικός σύμβουλος Τραμπ για την Αφρική Μασάντ Μπούλος (ο οποίος ήδη πραγματοποίησε επαφές με Αθήνα, Αγκυρα, Κάιρο, Τρίπολη), ο αμερικανός πρεσβευτής στην Τουρκία Τομ Μπάρακ, καθώς και η νέα πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, η οποία θα έχει πολύτιμο συνοδοιπόρο τον επιτετραμμένο της αμερικανικής πρεσβείας και γνώστη της περιοχής Τζος Χακ.

Το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για ενεργειακά πρότζεκτ στο τερέν της Ανατολικής Μεσογείου είναι έντονο και η επιθυμία για καθαρό πεδίο με οριοθετημένες ΑΟΖ δεδομένη. Καταλυτικά θα μπορούσε να επιδράσει και η χθεσινή ολοκλήρωση της αξιολόγησης των προσφορών από την κοινοπραξία Chevron – Helleniq Energy για τα τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα σε Κρήτη και Πελοπόννησο.

Στόχος της ελληνικής κυβέρνησης, η σχετική σύμβαση να έχει εγκριθεί από τη Βουλή αρχές του 2026, ώστε να αρχίσουν από το νέο έτος οι γεωφυσικές έρευνες στην περιοχή. Παράλληλα με τον διάλογο εντός «5Χ5», πρόσκληση για ακόμη μία πρωτοβουλία, την οποία σχεδιάζει να αναλάβει η Κυπριακή Δημοκρατία τον Απρίλιο, στο πλαίσιο της προεδρίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, θα λάβουν, σύμφωνα με πληροφορίες, χώρες της Μέσης Ανατολής, ο ινδός πρωθυπουργός Μόντι καθώς και η Τουρκία.