Οι ΗΠΑ αποσύρονται οριστικά από την Αφρική

Έπειτα από ένα τέταρτο του αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται οριστικά από την Αφρική, αφήνοντας πίσω τους ένα τεράστιο κενό επιρροής που η Κίνα έχει ήδη σπεύσει να καλύψει.

Η λήξη, στις 30 Σεπτεμβρίου 2025, της AGOA (African Growth and Opportunity Act) –της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου που είχε υπογράψει ο Μπιλ Κλίντον το 2000– σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για τις εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ–Αφρικής. Από αυτόν τον Οκτώβριο, χιλιάδες αφρικανικές εξαγωγικές επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με δασμούς έως και 47%, απειλώντας περισσότερες από 1,3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε χώρες όπως η Κένυα, η Νιγηρία, η Αγκόλα και η Νότια Αφρική.

Η αποχώρηση της Ουάσινγκτον δεν ήρθε αιφνιδιαστικά ήταν το αποτέλεσμα χρόνιας αδιαφορίας και πολιτικής κόπωσης. Από την ακμή των αρχών της δεκαετίας του 2000, όταν οι αμερικανικές εισαγωγές από την Αφρική ξεπερνούσαν τα 80 δισ. δολάρια, το εμπόριο μειώθηκε στα μόλις 8 δισ. το 2024, σύμφωνα με το CSIS. Την ίδια στιγμή, η Κίνα εκτόξευσε τον όγκο συναλλαγών της με την ήπειρο στα 295 δισ. δολάρια, αποκτώντας δεσπόζουσα θέση μέσω ενός μίγματος εμπορίου, δανείων και επενδύσεων σε υποδομές.

Το κινεζικό μοντέλο επιρροής είναι σαφές: δάνεια προς κυβερνήσεις, κατασκευή και διαχείριση λιμένων, δρόμων και ενεργειακών κόμβων από κινεζικές εταιρείες, και παράλληλη εξάρτηση των αφρικανικών οικονομιών από το Πεκίνο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το νέο λιμάνι του Lekki στη Νιγηρία, που χρηματοδοτήθηκε και ελέγχεται από την Κίνα. Σύμφωνα με τη PwC, κάθε δολάριο που επενδύει το Πεκίνο στα αφρικανικά λιμάνια αποφέρει 13 δολάρια σε εμπορική δραστηριότητα.

Η επιρροή αυτή δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και νομισματική: Αιθιοπία και Κένυα συζητούν ήδη με την Κίνα για μετατροπή του χρέους τους από δολάρια σε γουάν, στο πλαίσιο της αυξανόμενης αποδολαριοποίησης των συναλλαγών. «Η Κίνα είναι πλέον ο σημαντικότερος εμπορικός και επενδυτικός εταίρος μας», δήλωσε πρόσφατα ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Αιθιοπίας, Εγιόμπ Τεκάλινγκ, σε επίσκεψή του στο Πεκίνο.

Η ευρωπαϊκή ήπειρος βλέπει τώρα μια στενή «χαραμάδα ευκαιρίας» να ενισχύσει τη θέση της στην Αφρική, όμως τα αποικιοκρατικά κατάλοιπα, η απουσία ενιαίας στρατηγικής και η κινεζική διείσδυση καθιστούν δύσκολη κάθε προσπάθεια. Την ώρα που οι ΗΠΑ αποσύρονται, η Κίνα οικοδομεί μια νέα Αφρική – όχι με στρατεύματα, αλλά με συμβόλαια, υποδομές και επιρροή, διαμορφώνοντας το μέλλον μιας ηπείρου που αναμένεται να καθορίσει τη γεωοικονομία του 21ου αιώνα.