Οδοιπορικό στους χριστιανικούς θησαυρούς της Θεσσαλίας

Το ταξίδι σε ένα ορθόδοξο μοναστήρι ή σε μια αρχαία βυζαντινή εκκλησία είναι πάντα μια σπουδαία εμπειρία. Είναι κάτι σαν μια επιβίβαση σε ένα μυστηριακό πλοίο που πλέει εδώ και χρόνια στην ίδια ρότα και με τον ίδιο πάντα προορισμό. Η αίσθηση του ιερού και του αναλλοίωτου είναι σαφώς συγκινητική. Ένα τέτοιο ταξίδι όπως όλα τα αληθινά ταξίδια μπορεί να σε αλλάξει. Ένα τέτοιο είναι και ένα ταξίδι στα βυζαντινά και χριστιανικά μνημεία της Θεσσαλίας. Η ευλογία τους αλλάζει τους προσκυνητές και ταξιδιώτες. Ίσως το ξέρετε ήδη δηλαδή…

Η Θεσσαλία, τόπος πλούσιος σε ιστορία, φυσική και πνευματική κληρονομιά, φιλοξενεί πλήθος βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων, εκκλησιών και μοναστηριών, που μαρτυρούν αιώνες αδιάλειπτης χριστιανικής πίστης και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Σε κάθε γωνιά της, από τους πρόποδες του Ολύμπου έως τα βουνά των Αγράφων και από τον Κίσσαβο και το Πήλιο ως τα νησιά των Σποράδων, θα ανακαλύψετε τόπους λατρείας μοναδικής αξίας, άλλοτε επιβλητικούς και άλλοτε ταπεινούς, αλλά πάντοτε γεμάτους κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Τα επιβλητικά Μετέωρα

Ξεκινήστε από το δεύτερο σημαντικότερο κέντρο ορθόδοξου μοναχισμού στην Ελλάδα, τα περιλάλητα Μετέωρα. Η θέα των πανύψηλων γκρίζων βράχων προκαλεί δέος. Φωλιασμένα στις κορυφές και στις σπηλιές τους από τον 11ο αιώνα, βρίσκονται τα ιστορικά μοναστήρια των Μετεώρων.

Με σχοινιά, με δίχτυα ή με τα γυμνά τους χέρια οι χριστιανοί μοναχοί δημιούργησαν επάνω στους βράχους μια σπουδαία ασκητική παράδοση αιώνων. Οι πρώτοι μοναχοί έφτασαν από το Άγιο Όρος, και τον 14ο αιώνα, ο όσιος Αθανάσιος ίδρυσε τη Μονή Μεγάλου Μετεώρου, καθιερώνοντας την κοινοβιακή ζωή σε αυτόν τον απόκοσμο, ερημικό τόπο.

Από τα πολυάριθμα μοναστήρια που στολίζουν τους βράχους των Μετεώρων, σήμερα είναι επισκέψιμα μόνον έξι. Ανάμεσά τους, η Μονή Αγίου Στεφάνου με εύκολη πρόσβαση και κοντά στην Καλαμπάκα είναι δημοφιλέστατη. Το καθολικό του ναού τιμάται στον Άγιο Χαράλαμπο και φέρει εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1814, έργο Μετσοβιτών τεχνιτών.

H Μονή Ρουσάνου – Αγίας Βαρβάρας διακρίνεται για την απλότητά της και την άρτια συντήρησή της. Από το μπαλκόνι της μονής θα απολαύσετε πανοραμική θέα στις γύρω μονές και τους βράχους, ενώ στον χώρο λειτουργεί εκθετήριο με προϊόντα των μοναχών.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει φυσικά στη Μονή Μεγάλου Μετεώρου, το αρχαιότερο και μεγαλύτερο μοναστήρι της περιοχής, ιδρυμένο τον 14ο αιώνα. Η επίσκεψη αποτελεί ολοκληρωμένη εμπειρία τέχνης και ιστορίας, με μουσειακά εκθέματα, τις εκπληκτικές τοιχογραφίες και μοναδικά κειμήλια.

Η Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, παρότι χτισμένη σε απόκρημνο βράχο, προσεγγίζεται σχετικά εύκολα. Το εσωτερικό της κοσμείται με εξαιρετικές τοιχογραφίες του αγιογράφου Θεοφάνη Στρελίτζα (1527). Οι υψηλής τέχνης τοιχογραφίες αυτές είναι από τα σημαντικότερα εικαστικά μνημεία των Μετεώρων, μια θαυμάσια πολύχρωμη αφήγηση ευφυώς τακτοποιημένη σε ένα μικρότατο ναό.

Για την επίσκεψη στη Μονή Αγίας Τριάδας  θα ανεβείτε 140 λαξευμένα σκαλοπάτια, ενώ η Μονή Βαρλαάμ θα σας εντυπωσιάσει με την αρχιτεκτονική της, τις αγιογραφίες του 16ου αιώνα και την υπέροχη θέα από ύψος 595 μέτρων.

Ανάμεσα στα πάμπολλα χριστιανικά μνημεία των Μετεώρων ξεχωρίζει ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην άκρη της Καλαμπάκας, μοναδικός στην Ελλάδα για τον μαρμάρινο άμβωνα και το σύνθρονο. Είναι σπουδαία και σπάνια δείγματα παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής.

Άλλα μοναστήρια και ναοί της Θεσσαλίας

Όχι πολύ μακριά από τα Μετέωρα, έξω από την όμορφη Πύλη Τρικάλων, δεσπόζει ο ναός της Πόρτα Παναγιάς ή αλλιώς Παναγίας των Μεγάλων Πυλών. Πρόκειται για το καθολικό της παλαιάς μονής της Ακαταμάχητου Θεοτόκου, ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα που χρονολογείται από το 1283.

Η ανέγερσή του αποδίδεται στον σεβαστοκράτορα Θεσσαλίας και Νέων Πατρών, Ιωάννη Α’ Άγγελο Κομνηνό Δούκα, και πιθανώς χτίστηκε στη θέση αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Αθηνά. Η αρχιτεκτονική του και οι τοιχογραφίες του μαρτυρούν καλλιτέχνες πρώτης γραμμής.

Σε μικρή απόσταση από την Πύλη, θα ανακαλύψετε τη Μονή Βησσαρίωνος, ένα μεγαλοπρεπές τριώροφο μοναστηριακό συγκρότημα, που σύμφωνα με την παράδοση διέθετε 366 κελιά – όσα και οι ημέρες του έτους. Ιδρύθηκε το 1527 και ξεχωρίζει για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του αγιογράφου Τζώρτζη του 1557.

Έξω από το χωριό Δολιανά, κοντά στην διάσπαρτη από μεταβυζαντινά μοναστήρια κοιλάδα του Ασπροπόταμου, θα ανακαλύψετε την συναρπαστική τρίκλιτη βασιλική της Παναγίας με 12 τρούλους – ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό. Οι τρούλοι, χτισμένοι με μελιά και καστανή πέτρα, κοσμούνται με μεταλλικούς σταυρούς και μικρά καμπανάκια, τα οποία δημιουργούν μια μελωδική συμφωνία στον άνεμο.

Στον Όλυμπο και τον Κίσσαβο

Στους πρόποδες του Ολύμπου θα βρείτε δύο από τα σημαντικότερα μοναστήρια της περιοχής. Η Μονή της Παναγίας Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα σε σημείο όπου κάποτε βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης Ολοσσών.

Ανάλογης σπουδαιότητας είναι και η Μονή Σπαρμού, κρυμμένη στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Ολύμπου, με ιστορία που ανάγεται τουλάχιστον στο 1386. Η μονή ξεχωρίζει για την οχυρωματική της αρχιτεκτονική, είναι ένα κανονικό «κάστρο» που θυμίζει πολύ μοναστήρια του Άθωνα.

Ο Κίσσαβος, περικυκλωμένος από δάση και γραφικά χωριά, έχει τα δικά του μνημεία ευσεβείας. Η εύφορη Αγιά και η γειτονική της περιοχή με τις αμέτρητες μηλιές φιλοξενεί 23 βυζαντινούς ναούς και μοναστήρια, όλα με μοναδικά καμπαναριά, πλούσια ιστορία και απαράμιλλη αγιογραφική τέχνη.

Πολύ κοντά στην Αγιά βρίσκεται η Μονή του Αγίου Παντελεήμονα, το καθολικό της οποίας κτίστηκε το 1292. Η μονή γνώρισε μεγάλη άνθηση τον 16ο, όταν η περιοχή της Αγιάς περνούσε περίοδο ευημερίας για αυτό το 1579-1580 έγιναν σημαντικές εργασίες ανακαίνισης στο Καθολικό. Μέσα στο οποίο ξεχωρίζει το ζωγραφιστό ξύλινο τέμπλο του 1579, με εικόνες που προστέθηκαν τον 18ο αιώνα από τον αγιογράφο Γεώργιο από τα Άγραφα. Το Καθολικό, αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, έχει εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και αξιόλογες τοιχογραφίες.

Λίγο μετά την Αγιά, στο δρόμο προς Αγιόκαμπο, θα δείτε στα δεξιά μια πινακίδα που οδηγεί στη Μονή Αγίων Αναργύρων, με τον χαρακτηριστικό πέτρινο, διώροφο πύργο της. Το πραγματικά εντυπωσιακό, όμως, βρίσκεται πιο πέρα, μέσα στο δάσος και τις βραχώδεις πλαγιές του Μαυροβουνίου. Ένα μικρό μονοπάτι και μια διάσχιση ρυακιού οδηγούν στα Ασκηταριά Αγίων Αναργύρων – δύο ναΐσκοι και ησυχαστήρια σκαλισμένα στο βράχο, πιθανόν από τον 12ο αιώνα, με τοιχογραφίες που ζωγραφίστηκαν απευθείας στην πέτρα.

Στον Κίσσαβο βρίσκεται και το μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1000 μέτρων σε ένα από τα πιο όμορφα «μπαλκόνια» του βουνού, μόλις 3,5 χιλιόμετρα από το χωριό Ανατολή, με θέα στον κάμπο  που κόβει την ανάσα. Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου χτίστηκε αρχικά το 1550 από τον Άγιο Δαμιανό τον Μυριχοβίτη (το μοναστήρι που βλέπουμε σήμερα χρονολογείται στα  1797) και είναι σήμερα σημαντικό προσκύνημα και παράλληλα ένα σημαντικό αγροτουριστικό κέντρο.

Πήλιο, Λίμνη Πλαστήρα, Άγραφα

Αντίστοιχα, το Πήλιο, μετά την εποχή των μυθικών Κενταύρων υποδέχτηκε τη νέα θρησκεία, με τα χωριά του να στολίζονται μέσα στους αιώνες με εντυπωσιακές εκκλησίες και μνημεία τέχνης. Όπως η Παναγία η Πορταρέα στην Πορταριά (βυζαντινό μοναστήρι με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα), η Αγία Μαρίνα στον Κισσό (με εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο και τοιχογραφίες του θρυλικού Ιωάννη Παγώνη), η Αγία Παρασκευή στην Τσαγκαράδα, με το περίφημο υπεραιωνόβιο πλατάνι της, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος στη Ζαγορά, κοντά στο ιστορικό Ελληνομουσείο, η Μονή Ταξιαρχών στις Μηλιές, όπου λειτουργούσε κρυφό σχολείο κατά την Τουρκοκρατία, η Αγία Κυριακή στη Βυζίτσα, με ξυλόγλυπτο τέμπλο, τριγυρισμένη από εκθαμβωτικά ιστορικά αρχοντικά.

Καθώς ο Θεσσαλικός κάμπος απλώνεται προς τα δυτικά, στα όρια με τα Άγραφα και ψηλά πάνω από την ειδυλλιακής ομορφιάς Λίμνη Πλαστήρα ξεπροβάλλουν δύο  σημαντικά ιστορικά μοναστήρια. Η Μονή Πέτρας Καταφυγίου, που ιδρύθηκε το 1553, κάποτε με 80 διώροφα κελιά και επιβλητικές υπόγειες αποθήκες. Από τον βράχο «Αγνάντι των Καλογέρων» η θέα στον θεσσαλικό  κάμπο είναι συγκλονιστική. Η Μονή Κορώνης, με ισχυρά τείχη και αρχιτεκτονική που παραπέμπει σε κάστρο,  διασώζει τοιχογραφίες του 1587 και ένα καθολικό με τέμπλο του 16ου αιώνα.

Η μονή Πελεκητής βρίσκεται στα Άγραφα, σε υψόμετρο 1400 μ., «πελεκημένη» κυριολεκτικά στον βράχο, σύμφωνα με την παράδοση. Ιδρύθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα, με κτήτορα τον οσιομάρτυρα Δαμιανό. Αναγνωρίστηκε ως σταυροπηγιακή το 1606 και φέρεται να λειτούργησε ως κρυφό σχολειό. Αξίζει να δείτε τις βυζαντινές τοιχογραφίες του 17^ου αιώνα και το ξυλόγλυπτο τέμπλο στον ναό της Ανάληψης.

Η Μονή Σπηλιάς, χτισμένη σε εντυπωσιακή πλαγιά στα 780 μ. υψόμετρο, φαίνεται να αιωρείται πάνω από τη χαράδρα των Αγράφων. Κοντά της βρίσκονται τα χωριά Λεοντίτο, Στεφανιάδα και Κουμπουριανά –όλα με πανοραμική θέα–, ενώ χαμηλότερα, μέσα στην απαράμιλλου φυσικού κάλλους χαράδρα αργοκυλά το Πετριλιώτικο ρέμα. Η Μονή ιδρύθηκε γύρω στο 1604 και έπαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλά επαναστατικά κινήματα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ενώ ξεχωρίζει για τα δύο καθολικά της, τις τοιχογραφίες, το ξυλόγλυπτο τέμπλο και τα κειμήλια του 18ου αιώνα που φυλάσσονται ακόμα στη μονή.

Στη βορειοδυτική Όθρυ, ανάμεσα στα χωριά Κοκκωτοί και Βρύναινα, μέσα σε ένα όμορφο δάσος με βελανιδιές, βρίσκεται η παλιότερη μονή της περιοχής, η Άνω Μονή Ξενιάς, γνωστή παλαιότερα ως Μονή Κισσιώτισσας. Πιθανολογείται πως καταστράφηκε το 1204, ενώ το 1522 απέκτησε τεμάχιο της Τίμιας Ζώνης. Το 1663 ολοκληρώθηκε η αγιογράφησή της. Τοπική παράδοση αναφέρει πως κατά τα χρόνια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου (1282 – 1321) ιδρύθηκε και η Κάτω Μονή Ξενιάς, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση.

Προσκύνημα στις Σποράδες

Αν θέλετε να επεκτείνετε την περιήγησή σας στην υπόλοιπη χριστιανική κληρονομιά της Θεσσαλίας, τα νησιά των Σποράδων επιφυλάσσουν σπουδαίες εκπλήξεις. Στη Σκόπελο, στο βουνό Παλούκι (ένα μοναστικό κέντρο με κοινόβια και ασκηταριά χαμένα μέσα σε εντυπωσιακά τοπία) βρίσκεται η Μονή Ευαγγελισμού του 1712 (όπου έζησε ο περίφημος λόγιος Καισάριος Δαπόντες), η Αγία Βαρβάρα, χτισμένη το 1648, και η μονή του Αγίου Προδρόμου, με τοιχογραφίες του 14ου-15ου αιώνα.

Στη Σκιάθο, η Μονή Ευαγγελίστριας (και τα μοναδικά μουσεία της) θα σας εντυπωσιάσει. Το απόγευμα όμως, ο δρόμος θα σας οδηγήσει στο Κάστρο, την παλιά μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού, όπου διασώζονται δύο από τις παλιές 22 εκκλησίες που αξίζει να δείτε: η Γέννηση του Χριστού, μονόκλιτη βασιλική με τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής, και ο Άγιος Νικόλαος, που ξεχωρίζει για τα εντοιχισμένα κεραμικά του.

Είναι και τα δυο τους βυθισμένα στη λήθη και τη σιωπή, τα οποία όμως ακόμη μοσχοβολάνε από την ευλογία του κυρ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που τα δόξασε με την ταπεινή του πένα εις τους αιώνας των αιώνων.

The post Οδοιπορικό στους χριστιανικούς θησαυρούς της Θεσσαλίας appeared first on trikalaidees.gr | Τρίκαλα ΙΔΕΕΣ.