Ηχοδύναμα

Μάικλ Τίλσον Τόμας: Οι πλήρεις ηχογραφήσεις στις εταιρείες COLUMBIA, SONY και RCA. SONY, 80CD

Ο Μάικλ Τίλσον Τόμας έφτασε αισίως στα 80 του χρόνια και η SONY τα γιορτάζει με την πλήρη συλλογή των ηχογραφήσεων στις εταιρείες που πλέον της ανήκουν με μία έκδοση 80 δίσκων. Αν και πολύ φυσικό και εξίσου ευχάριστο, για όλους όσοι τον πρωτογνώρισαν από τα πρώτα στάδια της πορείας του στη μουσική, ακούγεται σχεδόν παράξενο, καθώς η σφραγίδα των νεανικών του χρόνων ήταν εξαιρετικά ισχυρή και πρωτοπόρα – και αυτή άλλωστε ήταν που τον ξεχώρισε και του άνοιξε τον δρόμο για μία σπουδαία τόσο μακρά θητεία ως κορυφαίου αρχιμουσικού της εποχής μας.

Ο νεαρός αμερικανός μαέστρος ήταν σαν να «έπιασε απ’ τον λαιμό» το διεθνές κοινό με κάποιες από τις ηχογραφήσεις των νεανικών του χρόνων στο πιο απαιτητικό ρεπερτόριο, που υπήρξαν εντυπωσιακά ώριμες και πρωτοπόρες ταυτόχρονα, αλλά και διέθεταν όλη την ορμή της νεότητάς του. Ιδίως ο κύκλος με τις Συμφωνίες του Μπετόβεν που ηχογράφησε κυρίως στο Λονδίνο αλλά και στη Νέα Υόρκη, παραμένει ιστορικός για τις τομές που επέφερε: ο Τίλσον Τόμας διαφοροποίησε πολύ αισθητά το μέγεθος της ορχήστρας του για τις πρώτες συμφωνίες, όπως και την ερμηνευτική λογική του, χωρίς όμως να πλησιάζει σε τίποτα το κίνημα των «οργάνων εποχής». Παράλληλα, έφερε στο επίκεντρο της προσοχής κάποια από τα γενικώς μάλλον αγνοημένα πριν τραγούδια του Μπετόβεν. Το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά τόσο ενδιαφέρον, ειδικά στις πρώτες αυτές συμφωνίες, που ακόμα και σήμερα αποπνέει την ίδια φρεσκάδα – μάλιστα, πολύ σημαντικοί ομότεχνοί του, ακολούθησαν την ίδια ακριβώς λογική σε πολύ πιο μεγάλη ηλικία και έχοντας πριν μεγάλη θητεία στον πολύ «παραδοσιακό», πλην εξαιρετικό, Μπετόβεν.

Δεν ήταν όμως μόνον αυτό: ηχογραφήσεις του όπως αυτή στα Κάρμινα Μπουράνα του Ορφ επίσης έμειναν ως σημεία αναφοράς στη δισκογραφία. Το ίδιο συνέβη και με τη δουλεία του στους αμερικανούς συνθέτες, από τον Αϊβς έως πλήθος άλλους, κάποιοι εκ των οποίων ακούστηκαν διεθνώς για πρώτη φορά μέσα από τις ερμηνείες του – για να μην αναφερθεί κανείς στις μεγάλες επιτυχίες του με τη μουσική του Γκέρσουιν και του Μπερνστάιν. Σε γενικές γραμμές, πλην του Μπετόβεν, το ενδιαφέρον του στα χρόνια που αντιπροσωπεύονται εδώ, στράφηκε κυρίως μετά τον ύστερο ρομαντισμό: εξαίρετος Στραβίνσκι, Ντεμπισί, Ραβέλ αλλά και Κουρτ Βάιλ, ανάμεσα σε πολλά άλλα.

Από την εποχή που ανέλαβε τη Συμφωνική του Σαν Φρανσίσκο, στα χέρια του οποίου η Ορχήστρα γνώρισε μία νέα εποχή άνθησης, ο Μάλερ ήρθε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του, με μία ορχήστρα πολύ υψηλών απαιτήσεων, η οποία, όπως και εκείνη του Λος Αντζελες, άλλαξε τον παλιό «χάρτη» των «πέντε μεγάλων» της Αμερικής, καθώς πλέον εγκαταστάθηκαν και οι δύο της δυτικής ακτής στην πρώτη γραμμή των συνόλων της χώρας.

Πριν από έναν χρόνο, τον Ιανουάριο του 2024, ο Τίλσον Τόμας έδωσε την τελευταία του συναυλία στο Σαν Φρανσίσκο με την Ορχήστρα που πλέον έχει ταυτιστεί, όπως και η πόλη, μαζί του έπειτα από τόσα και τόσο παραγωγικά χρόνια. Ηταν μια εμπειρία βαθιάς συγκίνησης για το πιστό κοινό αλλά και για τους μουσικούς του, καθώς βρισκόταν σε θεραπεία για καρκίνο στον εγκέφαλο, με μία επιθετική μορφή του οποίου διαγνώστηκε το 2021. Οπως και ένας από τους μέντορές του, ο Λέοναρντ Μπερνστάιν, ο Τίλσον Τόμας είχε όλα αυτά τα χρόνια μεγάλη εκπαιδευτική δραστηριότητα, αλλά και έντονη παρουσία στα μέσα ενημέρωσης μέσα από τα οποία προσπάθησε να φέρει τη μουσική εγγύτερα στο ευρύτερο κοινό – άλλωστε ήταν αυτός ο οποίος ανέλαβε έπειτα από τον Μπερνστάιν τα θρυλικά τηλεοπτικά «Κοντσέρτα για νέους», που έγραψαν ιστορία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ομως, και χωρίς όλα αυτά, ακόμα και χωρίς όλες τις άλλες του δραστηριότητες ως ιδρυτής ορχηστρών και φεστιβάλ, η ουσία είναι ότι παραμένει ένας από τους κορυφαίους αρχιμουσικούς που ανέδειξε ο Νέος Κόσμος σε μία εποχή που ακόμα κάτι τέτοιο σπάνιζε πραγματικά.