Έτοιμο το νέο κληρονομικό δίκαιο – Πότε θα τεθεί σε εφαρμογή

Εναν χρόνο μετά την πρώτη συνεδρίασή της η Ομάδα Εργασίας που επεξεργάστηκε τις δομικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο είναι έτοιμη σε λίγες ημέρες να παραδώσει το νομοθετικό της έργο στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Κατά κοινή ομολογία πρόκειται για μία από τις εμβληματικότερες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες έρχεται να αλλάξει πολλά δεδομένα στο πεδίο του κληρονομικού δικαίου.

Σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ» το νομοσχέδιο είναι έτοιμο και σε λίγες ημέρες ο πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας, ομότιμος Καθηγητής Αστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών Απόστολος Γεωργιάδης, θα το παραδώσει στον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη και στον υφυπουργό Ιωάννη Μπούγα.  Στόχος είναι να έχει ψηφιστεί στις αρχές του 2026, ωστόσο εξετάζεται το ενδεχόμενο να τεθεί σε εφαρμογή στις 16 Σεπτεμβρίου 2026, δηλαδή με την έναρξη του επόμενου δικαστικού έτους, ώστε να δοθεί ο αναγκαίος χρόνος στον νομικό κόσμο να προετοιμαστεί εν όψει των κομβικών αλλαγών. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι όσες κληρονομικές συμβάσεις – θεσμός που εισάγεται πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο – υπογραφούν το διάστημα από την ψήφιση μέχρι την εφαρμογή του νόμου, αν τελικά αυτή μετατεθεί για τον Σεπτέμβριο του 2026, θα ενεργοποιηθούν εκ των υστέρων και δεν θα κινδυνεύουν να ακυρωθούν ή να μείνουν μόνο στα χαρτιά.

«ΤΑ ΝΕΑ» με βάση τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρώσει δίνουν απαντήσεις σε 8 καίρια ερωτήματα που συνδέονται τόσο με την αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου όσο και με τη δημιουργία της ψηφιακής πλατφόρμας που θα ισχύει από την 1η Νοεμβρίου 2025.

Τι θα προβλέπεται για τις ιδιόχειρες διαθήκες; Πότε θα είναι υποχρεωτικός ο γραφολογικός έλεγχος για τις ιδιόγραφες διαθήκες;

Οι ιδιόχειρες-ιδιόγραφες διαθήκες όχι μόνο δεν καταργούνται, αλλά αντίθετα παραμένουν και θεσπίζονται επιπλέον ασφαλιστικές δικλίδες για να περιοριστούν φαινόμενα αμφισβήτησης και πλαστότητας της τελευταίας βούλησης του διαθέτη. Υπό αυτό το πρίσμα, θα είναι υποχρεωτική η διενέργεια γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης εάν ο κληρονόμος είναι πρόσωπο «εξωτικό», δηλαδή βρίσκεται εκτός του κύκλου της νόμιμης διαδοχής, ώστε να μην υπάρχει καμία αμφισβήτηση για τη γνησιότητα του περιεχομένου της.

Τι αλλάζει από την 1/11/25 για τη δημοσίευση των διαθηκών;

Από την 1η Νοεμβρίου 2025 το υπουργείο Δικαιοσύνης, σε συνεργασία με τον Συμβολαιογραφικό Σύλλογο Αθηνών Πειραιώς Αιγαίου και Δωδεκανήσου, θα παρέχει τη δυνατότητα άμεσης δημοσίευσης των διαθηκών μέσω της πλατφόρμας diathikes.gr, οδηγώντας τη Δικαιοσύνη ένα βήμα πιο κοντά στον ψηφιακό εκσυγχρονισμό της με «πυξίδα» το όφελος των πολιτών.

Με τη λειτουργία της πλατφόρμας η δημοσίευση των διαθηκών περνά από τα δικαστήρια στους συμβολαιογράφους. Οι κληρονόμοι θα μπορούν να έχουν στα χέρια τους τα αναγκαία πιστοποιητικά σε διάστημα από 3 έως 7 ημέρες, ενώ μέχρι σήμερα για την ίδια διαδικασία η αναμονή φτάνει και τις 450 μέρες.

Μπορώ να καταθέσω εν ζωή τη διαθήκη μου στο Μητρώο Διαθηκών;

Ναι, πλέον είναι εφικτή η κατάθεση εν ζωή της διαθήκης, από την ημέρα λειτουργίας του Μητρώου Διαθηκών. Πρόκειται για μια ψηφιακή πλατφόρμα που ενημερώνεται με στοιχεία για τις διαθήκες που συντάσσονται, διευκολύνοντας την αναζήτησή τους μετά τον θάνατο του διαθέτη.   

Αν έχω καταθέσει διαθήκη στο Πρωτοδικείο, μπορώ να την πάρω πίσω ή θα πρέπει να περιμένω να τη δημοσιεύσει το δικαστήριο;

Προς το παρόν δεν υπάρχει πρόβλεψη και ως εκ τούτου για όσες διαθήκες έχουν κατατεθεί στα Πρωτοδικεία θα πρέπει να αναμένεται η δημοσίευσή τους. Ωστόσο, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης στην παρουσίαση της Πλατφόρμας Δημοσίευσης Διαθηκών, μέσα στον Νοέμβριο θα υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που θα καταλάβει το νέο καθεστώς και τις 14.000 εκκρεμείς διαθήκες για δημοσίευση στα δικαστήρια όλης της χώρας.

Τι αλλαγές αναμένονται στα ποσοστά κληρονομιάς για εξ αδιαιρέτου κληρονόμους;

Η βασικότερη αλλαγή αφορά την αύξηση του ποσοστού που θα δικαιούται να λαμβάνει ο επιζών σύζυγος που μέχρι σήμερα λαμβάνει το 25% και το υπόλοιπο μοιράζεται στα παιδιά. Ετσι, το ποσοστό για τον επιζώντα σύζυγο αυξάνεται από το 25% στο 33,3%, αφήνοντας τα 2/3 της κληρονομιάς στα παιδιά.

Ποια δικαιώματα θα μπορεί να έχει στην κληρονομιά ο επιζών σύντροφος εκτός γάμου;

Σύμφωνα με τις προτεινόμενες αλλαγές, για πρώτη φορά ο σύντροφος εκτός γάμου θα μπορεί να έχει τη δυνατότητα να παραμένει για ένα χρονικό διάστημα στο σπίτι του κληρονομουμένου, εάν διέμεναν εκεί, για να μπορέσει να βρει νέα στέγη.

Τι είναι οι κληρονομικές συμβάσεις;

Η κληρονομική σύμβαση είναι μια συμφωνία που συνάπτεται μεταξύ του διαθέτη και του συμβαλλομένου, μέσω της οποίας ορίζεται η μελλοντική κληρονομική διαδοχή.

Τι θα προβλέπεται για τα χρέη των κληρονομιών;

Ο κληρονόμος με το νέο κληρονομικό δίκαιο θα είναι υπεύθυνος μόνο με τα στοιχεία τα οποία κληρονομεί και μέχρι το ύψος αυτών των στοιχείων, όχι με τη δική του περιουσία. Για να προστατευθούν οι άνθρωποι οι οποίοι δεν είχαν πληροφορηθεί τον θάνατο, δεν είχαν αποποιηθεί την κληρονομιά εγκαίρως και τελικά είναι υπέγγυοι με την προσωπική τους περιουσία απέναντι σε τράπεζες, σε προσωπικά, σε ιδρύματα, σε πιστωτές διαχωρίζεται η περιουσία του κληρονόμου από την περιουσία του κληρονομούμενου.