«Του νεκρού αδερφού» στη γλώσσα του κόμικ

«Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη / την κόρη τη μονάκριβη την πολυαγαπημένη / την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε σου την είδε/ Στα σκοτεινά την έλουζε, στ’ άφεγγα τη χτενίζει / στ’ αστρί και τον αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της». Τους στίχους αυτούς όταν τους πρωτοάκουσε ήταν παιδί ακόμα. Της φάνηκαν σαν ένα σκοτεινό παραμύθι που «γράφτηκε» μέσα της αλλά έμεινε να κρύβεται για τρεις δεκαετίες στο ασυνείδητό της. Για να επανέλθουν μπροστά της, χρειάστηκε να αποχωριστεί την Ελλάδα αφού η δύσκολη εμπειρία της ξενιτιάς έγινε η κινητήρια δύναμη για να καταπιαστεί μαζί τους. Ετσι, η Εύα Πουλοπούλου έπιασε το πενάκι της και μετέτρεψε σε σκίτσα το δημοτικό τραγούδι «Του νεκρού αδελφού», τα οποία κυκλοφόρησαν πριν από λίγες εβδομάδες από την Jemma Press.

«Ο τρόπος με τον οποίο ασχολήθηκα με αυτή την ιστορία ήταν με βάση την ψυχολογική ερμηνεία των μύθων. Αν δούμε τους χαρακτήρες κάθε ιστορίας σαν διαφορετικές πλευρές μιας ψυχής και τους κοιτάξουμε μέσα από αυτό το πρίσμα, μπορούμε να δώσουμε κάποια ερμηνεία στον κάθε ήρωα. Τη μάνα μπορούμε να τη δούμε σαν τη δημιουργία, τον Κωνσταντή σαν την εξυπνάδα και ταυτόχρονα τη φιλοδοξία και τον τυχοδιωκτισμό που μπορεί να έχει κάποιος. Η Αρετή είναι πιο αγνό και πιο αφελές κομμάτι αλλά ταυτόχρονα πάρα πολύ βασικό που δεν μπορείς να το αφαιρέσεις χωρίς συνέπειες. Στην ουσία είναι κάπως ο πραγματικός εαυτός, αυτός ο παιδικός εαυτός κατά κάποιον τρόπο, τον οποίο όταν τον αφαιρέσεις από το σύστημα, όπως αφαιρείται μέσω του γάμου και της εξορίας, στη συνέχεια ακολουθεί μια σειρά καταστροφών και βασάνων που αφήνουν αποτύπωμα στην ψυχή. Ο Κωνσταντής, που υποτίθεται είναι και ο πιο δυνατός και ο πιο δραστήριος, επανέρχεται να λύσει το πρόβλημα, να φέρει πίσω το βασικό κομμάτι του εαυτού και να το οδηγήσει στη συνένωση με το δημιουργικό κομμάτι και στον συμβολικό αυτό θάνατο, που στην ουσία είναι ένα είδος μεταμόρφωσης και μια καινούργια αρχή», αναφέρει η Εύα Πουλοπούλου μιλώντας στο «ΝΣυν».

Η ίδια επιλέγοντας να χρησιμοποιήσει το δημοτικό τραγούδι αυτούσιο χωρίς δικές της παρεμβάσεις, δημιούργησε ένα έργο με λιγοστούς διαλόγους που συνδυάζει τον πλούτο της λαϊκής παράδοσης με τη σύγχρονη εικαστική γλώσσα των κόμικς. «Με ενδιέφερε αυτή η σύγκρουση του παραδοσιακού και παλιακού πράγματος κι αν μπορεί να αναβιώσει μέσα από την εικαστική γλώσσα που είναι πιο κοντά στο τώρα. Τα σχέδια έχουν πολλές αναφορές σε παλιά πράγματα, στη βυζαντινή τέχνη, τη χαρακτική, ακόμα και στα μελανόμορφα αγγεία γιατί και από εκεί έχω αντλήσει κάποια στοιχεία. Το βασικό χρώμα είναι η τερακότα, η οποία έχει διάφορες διαβαθμίσεις τις οποίες χρησιμοποιώ για να πετύχω περισσότερο βάθος και το μαύρο», τονίζει η σχεδιάστρια που ασχολείται επίσης με την αρχιτεκτονική και τις ψηφιακές τέχνες.

Θάνατος και μεταμόρφωση

Στο σκιτσάρισμα των ηρώων απέφυγε να δώσει συγκεκριμένες τοπικές αναφορές αφού το τραγούδι «Του νεκρού αδελφού» είναι ένα από τα παλαιότερα αφηγηματικά των Βαλκανίων με την προέλευσή του να χάνεται στα βάθη των αιώνων. Το στοιχείο όμως που τόνισε είναι του θανάτου αφού διατρέχει ολόκληρη την ιστορία. «Κάποια προσωπική αγωνία βγήκε εκεί αλλά σχετίζεται και με το συμβολικό νόημα, επειδή ουσιαστικά ο θάνατος είναι το μέσο σ’ αυτή την ιστορία που περνάει τους ήρωες στο επόμενο επίπεδο. Ειδικά τις δύο γυναίκες, γιατί ο Κωνσταντής εξακολουθεί να υπάρχει αλλά σε κατάσταση ύπνωσης. Στις δύο γυναίκες, τη μητέρα και την κόρη, η μεταμόρφωση είναι πολύ πιο ενεργητική. Για κάποιο λόγο, ο τρόπος με τον οποίο τελειώνει αυτή η ιστορία, μου πέρασε στο μυαλό ότι είναι το γιν γιαν. Δεν είναι τυχαίο ότι πεθαίνουν αγκαλιά γιατί στην ουσία ενώνονται σε ένα πράγμα και δημιουργούν κάτι καινούργιο. Εικαστικά δεν το απεικόνισα τόσο πολύ πέρα από το σημείο του θανάτου. Στη συνέχεια τις αφήνω να υπονοηθεί ότι υπάρχουν σε ένα καινούργιο επίπεδο ξεχωριστά. Φαντάζομαι ότι αυτές οι δύο ενέργειες είναι δύο πλευρές της ψυχής. Η δημιουργία και το αξιακό σύστημα ή ο πραγματικός εαυτός που συμβολίζει η Αρετή. Συνενώνονται σε κάτι καινούργιο και προχωράνε στο να δημιουργήσουν κάτι καινούργιο. Για μένα αυτό το τέλος κάπου εκεί βρίσκεται», δηλώνει η δημιουργός κόμικ και καταλήγει στον διαχρονικό χαρακτήρα που φαίνεται να υποδηλώνει η παραλογιά αυτή. «Δεν μπορείς να πεις ότι εμείς σαν κοινωνία και σαν άνθρωποι σημερινοί ταυτιζόμαστε με όλες τις πλευρές της. Είναι κάτι πολύ άσχημο φυσικά αλλά δεν σε σταματά από το να νιώσεις άλλα πράγματα που μπορεί να σου προσφέρει η ιστορία αυτή. Είναι ίσως η γλώσσα ή κάτι που βαθιά υπάρχει μέσα μας, επειδή έχει κληρονομηθεί μέσα από γενιές. Υποθέτω ότι όλες οι καλές ιστορίες που επέζησαν όπως οι τραγωδίες, αναφέρονται σε ένα κομμάτι το οποίο είναι πέρα από κουλτούρα και αντιλήψεις».