Τι οδηγεί τον παγκόσμιο πυρετό του χρυσού;

Ο χρυσός επέστρεψε στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Πριν από περισσότερα από 50 χρόνια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον «έκλεισε το παράθυρο του χρυσού» – τερμάτισε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό σε σταθερή ισοτιμία – και ο κόσμος απομακρύνθηκε από την εμμονή του με τα πολύτιμα μέταλλα. Τώρα, όμως, το παραστατικό χρήμα (fiat money – το χρήμα οποίο δεν καλύπτεται από αποθεματικό πολύτιμων μετάλλων – αμφισβητείται από τις δημοσιονομικές ανησυχίες και τη νέα τεχνολογία (blockchains κ.λπ) και η τιμή του χρυσού έχει φτάσει σε ιστορικά υψηλά πάνω από τα 2.400 δολάρια ανά ουγγιά.

Μεγάλο μέρος της αυξημένης ζήτησης για χρυσό οφείλεται στις κεντρικές τράπεζες. Η Κίνα, η οποία είχε σχετικά μικρά αποθέματα χρυσού 395 τόνων το 2000, τώρα έχει 2.260 τόνους. Αύξησε σημαντικά το απόθεμά της σε χρυσό το 2009 και το 2015, τα οποία τώρα γνωρίζουμε ότι ήταν χρόνια ορόσημο για έναν κόσμο που γινόταν όλο και πιο δύσπιστος σχετικά με την παγκοσμιοποίηση. Η Ρωσία και η Τουρκία, επίσης, άρχισαν να δημιουργούν τεράστια πολεμικά αποθέματα μετά το 2015 και η ίδια τάση είναι επίσης εμφανής πιο πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου η Τσεχική Δημοκρατία και η Πολωνία έχουν και οι δύο αυξήσει τα αποθέματά τους.

Οι ανησυχίες για την ασφάλεια βρίσκονται στο επίκεντρο της νέας πολιτικής του χρυσού. Η αναζήτηση για σταθερότητα στο πολύτιμο μέταλλο είναι επομένως μια απάντηση σε έναν κόσμο σε συνεχή ροή. Αντανακλά μια αυξανόμενη πεποίθηση ότι μια νέα πολιτική τάξη πραγμάτων αναδύεται. Η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα με έδρα τη Σαγκάη (ή «τράπεζα BRICS») επιδιώκει ενεργά να πετύχει υποκατάστατο του δολαρίου με τη μορφή συνθετικού νομίσματος. Ολο και περισσότερες χώρες προσπαθούν να ενταχθούν στον όμιλο BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική, συν Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα). Θεωρούν το δολάριο σήμερα ως το ισοδύναμο του αργύρου στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα: έναν ξεπερασμένο νομισματικό ηγεμόνα.

Πριν από έναν αιώνα καθώς ο κόσμος επέστρεφε στον κανόνα του χρυσού μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Τζον Μέιναρντ Κέινς περιέγραψε το μέταλλο ως «βάρβαρο λείψανο», επειδή ήταν το νόμισμα της σύγκρουσης. Οταν επιστρέψει η πολιτική σταθερότητα, η τιμή του χρυσού θα πέσει. Στο μεταξύ οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες που έχουν επενδύσει σε χρυσό θα έχουν αποκτήσει για τον εαυτό τους αντιστάθμισμα σε έναν ανασφαλή κόσμο.

Ο Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University.