Το καλοκαίρι του 1998, ένα μυστήριο άρχισε να απλώνεται στις ήρεμες ακτές της Φοινικούντας στη Μεσσηνία. Ψίθυροι για έναν χαμένο θησαυρό — γεμάτο χρυσές λίρες, πολύτιμα κοσμήματα και αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας — ξεκίνησαν να κυκλοφορούν στους δρόμους και τα λιμανάκια του μικρού χωριού. Η ιστορία που ακολούθησε, γεμάτη φήμες, ερευνητές και αποτυχημένες αναζητήσεις, σύντομα απέκτησε χαρακτηριστικά θρύλου. Από εκείνο το καλοκαίρι, η Φοινικούντα έγινε το σημείο αναφοράς για κάθε λάτρη της περιπέτειας και των μυστηρίων, όπου η πραγματικότητα συναντά τη φαντασία και κάθε γωνιά της θάλασσας μοιάζει να κρύβει μια ιστορία που περιμένει να αποκαλυφθεί.
Ο «θησαυρός της Φοινικούντας» είναι ένας από τους πιο γνωστούς θρύλους θησαυρών στην Ελλάδα, κυρίως στο χώρο των Κυθήρων και της γύρω περιοχής. Σύμφωνα με διάφορα ρεπορτάζ, ο θησαυρός περιλάμβανε χρυσά νομίσματα, κοσμήματα και αντικείμενα μεγάλης αξίας. Ορισμένες μαρτυρίες κάνουν λόγο για θησαυρό του Μέρτεν, ενός γερμανού αξιωματικού που κατείχε χρυσάφι κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Για πολλούς ο θησαυρός του Μέρτεν δεν είναι θρύλος πειρατών, αλλά η περιουσία που συγκέντρωσε από τις εβραϊκές οικογένειες της Θεσσαλονίκης πριν την εξόντωσή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ό,τι συγκέντρωσε ο Μέρτεν δεν βρέθηκε ποτέ – και καλύπτεται από την τραγωδία χιλιάδων ανθρώπων.
Από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000, αρκετοί ερευνητές και «κυνηγοί θησαυρών» επισκέφθηκαν τη Φοινικούντα. Υπήρξαν δημοσιεύματα σε εφημερίδες όπως ΤΑ ΝΕΑ και ΤΟ ΒΗΜΑ που ανέφεραν έρευνες σε συγκεκριμένα σημεία, συχνά κοντά σε σπηλιές ή παλιές αποθήκες.
Μέχρι σήμερα, ο θησαυρός δεν έχει εντοπιστεί επίσημα. Η αποτυχία της αποστολής οφείλεται σε πολλούς παράγοντες: ο περιορισμένος χρόνος, η αδυναμία σαρώσεων μεγάλης κλίμακας, αλλά και οι λανθασμένες ή αντιφατικές πληροφορίες του βασικού πληροφοριοδότη, κ. Κώστα Βρεττού, που κρατούσε μυστικό το ακριβές στίγμα του ναυαγίου. Όπως λένε οι δύτες, για να έχουν ασφαλή αποτελέσματα, μια περιοχή τεσσάρων τετραγωνικών μιλίων χρειάζεται τουλάχιστον 24 περάσματα – κάτι που με τις πέντε ημέρες που είχαν στη διάθεσή τους ήταν αδύνατο.
Στον Φοινικούντα άλλωστε οι κάτοικοι γνώριζαν τον κ. Κώστα Βρεττό. Το 1998 είχε εμφανιστεί στο χωριό τους μαζί με την οικογένειά του αλλά και την ιστορία για τον θησαυρό του Μέρτεν. Έμεινε για δύο χρόνια καταφέρνοντας να πείσει μερικούς να τον βοηθήσουν προκειμένου να τον βρει. Όσοι πάντως από το χωριό βοήθησαν τότε τον Βρεττό, δεν είχαν να θυμηθούν τίποτε καλό από τη γνωριμία τους. Όπως λένε, τους απέσπασε χρήματα χωρίς ποτέ να τα επιστρέψει, ενώ ορισμένοι από αυτούς βρήκαν τον μπελά τους από τις αρχές, αφού τους είχε πείσει να ψάξουν χωρίς να έχουν πάρει άδεια.
Οι ιστορίες για θησαυρούς στον Φοινικούντα δεν είναι καινούργιες. Οι γηραιότεροι μιλούν για πειρατές που έκρυβαν «διαμάντια και λίρες» στις παραλίες, ενώ ψαράδες θυμούνται ότι η θάλασσα ξέβραζε χρυσές λίρες. Ο Βρεττός είχε εμφανιστεί πριν από δέκα χρόνια πείθοντας ντόπιους να συμμετάσχουν στην αναζήτηση, χωρίς όμως να υπάρξει αποτέλεσμα.
Παρά την απογοήτευση, όσοι συμμετείχαν στην αποστολή απέκτησαν μια ανεκτίμητη εμπειρία. Το μυστήριο παραμένει ζωντανό, και η περιοχή συνεχίζει να μαγεύει.
Η περιπέτεια της Φοινικούντας δείχνει ότι ακόμη και οι πιο συναρπαστικές ιστορίες θησαυρών μπορεί να παραμείνουν μυστήριο. Όμως, παρά την αποτυχία, η έρευνα αυτή αποτυπώνει κάτι σημαντικό: την προσπάθεια να συνδεθεί η ιστορία της Κατοχής με μια αναζήτηση που ξεπερνά απλώς το «χρυσό».