Ο καφές – το ρόφημα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση μετά το νερό – βρίσκεται στο επίκεντρο μιας νέας παγκόσμιας κρίσης, αυτή τη φορά όχι εξαιτίας του καιρού, αλλά της πολιτικής. Οι νέοι δασμοί που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ στις εισαγωγές καφέ από τη Βραζιλία έχουν διαταράξει ένα παγκόσμιο σύστημα εμπορίου που ήδη δοκιμαζόταν από την κλιματική αστάθεια και τις περιορισμένες σοδειές. Μέσα σε λίγους μήνες οι τιμές του καφέ αυξήθηκαν πάνω από 50%, ανατρέποντας τις τάσεις πτώσης που επικρατούσαν από το καλοκαίρι.
Η Βραζιλία, ο αδιαμφισβήτητος «γίγαντας» του καφέ, καλύπτει περίπου το 40% της παγκόσμιας παραγωγής, με 3,98 εκατομμύρια τόνους το 2024. Παρ’ όλα αυτά, η φετινή συγκομιδή υπέστη σημαντικές ζημιές από την ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες. Την ίδια στιγμή, οι δασμοί 50% που επέβαλαν οι ΗΠΑ τον Αύγουστο ήρθαν να επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την αγορά. Μέσα σε λίγες εβδομάδες οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 46%, ενώ τα αποθέματα καφέ έπεσαν στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων πέντε ετών.
Οι αιτίες της κρίσης είναι διπλές. Από τη μια πλευρά, το κλιματικό φαινόμενο – ξηρασίες έως και 50% κάτω από τα κανονικά επίπεδα και μόλις 30% των καλλιεργειών με επαρκή άρδευση – έχει μειώσει την παραγωγή του καφέ Arabica (που αποτελεί το 60% της παγκόσμιας προσφοράς και είναι ο πιο εκλεκτός τύπος). Από την άλλη, οι αμερικανικοί δασμοί άλλαξαν πλήρως τη ροή του εμπορίου.
Οι ΗΠΑ, δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας καφέ από τη Βραζιλία μετά τη Γερμανία, αναγκάζονται τώρα να στραφούν σε άλλες χώρες, όπως η Κολομβία και το Βιετνάμ. Ωστόσο, οι εναλλακτικοί προμηθευτές παράγουν κυρίως Robusta, έναν φθηνότερο αλλά κατώτερης ποιότητας τύπο καφέ. «Η έλλειψη αφορά καθαρά τον Arabica» εξηγούν αναλυτές της Commerzbank, τονίζοντας ότι οι δασμοί των ΗΠΑ θα προκαλέσουν πρόσθετη πίεση στις τιμές και στο εμπόριο.
Η υποχώρηση των εξαγωγών και τα χαμηλά αποθέματα έχουν ήδη εκτινάξει τις τιμές στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Τον Αύγουστο, ο Arabica ανέβηκε κατά 31% και ο Robusta κατά 32%, οδηγώντας τις τιμές λιανικής σε ιστορικά υψηλά. Η Rabobank προβλέπει έλλειμμα 8,5 εκατομμυρίων σάκων Arabica για την περίοδο 2025-26, το μεγαλύτερο των τελευταίων πέντε ετών.
Η κατάσταση ενδέχεται να επιδεινωθεί: η βραζιλιάνικη υπηρεσία Conab αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις για τη συγκομιδή Arabica του 2025 κατά 5%, στους 35,2 εκατ. σάκους, ενώ προειδοποιεί ότι οι καλλιέργειες θα χρειαστούν επειγόντως περισσότερες βροχοπτώσεις μέχρι το τέλος Οκτωβρίου για να αποφευχθεί μια νέα πτώση το 2026.
Η ίδια εικόνα αποτυπώνεται και στις αποθήκες: οι πιστοποιημένες ποσότητες καφέ στη Νέα Υόρκη μειώθηκαν κατά 157.000 σάκους από την επιβολή των δασμών, ενώ τα αποθέματα στη Βραζιλία βρίσκονται σε χαμηλό τετραετίας.
Η απόφαση των ΗΠΑ δεν πλήττει μόνο τη Βραζιλία. Επηρεάζει ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα, από τις αφρικανικές χώρες που εξάγουν καφέ μέχρι τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες επεξεργασίας. Οι ανατιμήσεις έχουν ήδη φτάσει στα ράφια των σουπερμάρκετ, με τους καταναλωτές να πληρώνουν έως και 40% ακριβότερα τον καφέ μέσα σε λίγους μήνες.