Η ελευθερία κι οι εχθροί της

Το μακρινό 1945, ο Καρλ Πόπερ στο έργο του «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της» διατύπωσε την έννοια του παράδοξου της ανεκτικότητας. Μας είπε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι μια φιλελεύθερη κοινωνία, προκειμένου να αυτοπροστατευτεί, πρέπει να περιορίζει την ανοχή της σε όσους προωθούν αδιάλλακτες ιδεολογίες κι εκμεταλλεύονται τις αξίες της ανοικτής κοινωνίας προκειμένου να την υπονομεύσουν.

Περιέγραψε, έτσι, μια ατέρμονη σύγκρουση αξιακών προτεραιοτήτων. Από την εκλογική επικράτηση ναζί και φασιστών, ως τον Ντόναλντ Τραμπ, που εξελέγη με «σημαία» του την «ελευθερία του λόγου» απέναντι στην κατασκευή της δήθεν καταπίεσης από την πολιτική ορθότητα των ελίτ των ΜΜΕ, της τέχνης, των αριστερών γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ και – κυρίως – των πανεπιστημίων, με την υποστήριξη νεοσυντηρητικών και φονταμενταλιστών χριστιανών.

Οι οποίοι, με τη σειρά τους, επιβάλλουν τη δική τους πολιτική ορθότητα, σαν μια μορφή ιστορικής εκδίκησης με φερετζέ λαϊκότητας. Η επικράτηση της τάσης αυτής αποδεικνύεται από αυτό που ζούμε στην εγχώρια δημόσια σφαίρα με αφορμή τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ.

Ο εκλιπών εξασκούσε την ελευθερία του λόγου του για να υποστηρίξει π.χ. ότι πρέπει να τιμωρούνται δάσκαλοι που υποστηρίζουν ιδέες αλλιώτικες από τις δικές του, ότι πρέπει να γίνονται εκτελέσεις σε ζωντανή μετάδοση κ.ά. Ορισμένες ιδέες του ακούγονταν παράδοξες προερχόμενες από έναν οπαδό της ελευθερίας, αλλά οι ελεύθεροι άνθρωποι δικαιούμαστε να είμαστε και ασυνεπείς. Οπως ελεύθερα δικαιούνται και οι συνάνθρωποί μας να μας το επισημαίνουν. Κι όλοι μας έχουμε το δικαίωμα να εκφραζόμαστε χωρίς φόβο βίας, ακόμα κι αν λέμε αηδίες.  Συνιστά, ανεντιμότητα, άρα, στο όνομα αυτού του δικαιώματος, να έρχονται κάποιοι που καταφανώς αγνοούσαν τον εκλιπόντα, να εκμεταλλευτούν την ιστορία του φέρνοντάς τη στα μέτρα τους, προκειμένου να υβρίζουν και να στοχοποιούν όσους εξάσκησαν το δικαίωμά τους να αναφερθούν σε όσα πρέσβευε.

Ακόμη πιο ανέντιμη είναι η απαίτησή τους να γίνουμε δηλωσίες ηθικής νομιμοφροσύνης, επαναλαμβάνοντας τα αυτονόητα. Ολως παραδόξως, οι ίδιοι άνθρωποι που απαιτούν τέτοιες δηλώσεις, δεν τις συνηθίζουν οι ίδιοι. Αντιθέτως, με αυταρχικό ύφος υψώνουν ηθικά λάβαρα (κάπως παράδοξα κι αυτά, κρίνοντας από το λεξιλόγιο Τρούμπας που τους ξεφεύγει), απαιτώντας την καταπάτηση του δικαιώματος στην ελεύθερη κρίση της ελεύθερης άποψης, πάντοτε στο όνομα της ελευθερίας.  Το 1945, δηλαδή, δεν είναι και τόσο μακριά. Ελεύθερα μιλώντας.