Με το ράλι στις τιμές των ενοικίων να συνεχίζεται και το στεγαστικό πρόβλημα να παραμένει οξύ και να πιέζει τα νοικοκυριά, η κυβέρνηση αναζητά λύσεις, οι οποίες δεν θα επιφέρουν σημαντικό δημοσιονομικό κόστος αλλά θα βοηθήσουν στην κατεύθυνση της αύξησης της προσφοράς ακινήτων και να μπει φρένο στην αύξηση των ενοικίων που «τρέχει» με ρυθμό υψηλότερο από την αύξηση των εισοδημάτων.
Μετά το «λίφτινγκ» στη φορολογική απαλλαγή για τους φορολογούμενους που θα ρίξουν στην αγορά κλειστές κατοικίες και ακίνητα τύπου Airbnb για μακροχρόνια μίσθωση, το «Σπίτι μου 2», το «ψαλίδι» στους φόρους για όσους αποκτούν μεσαία εισοδήματα από ενοίκια, το «Ανακαινίζω-Νοικιάζω» αλλά και τους κόφτες και τους νέους κανόνες λειτουργίας στις βραχυχρόνιες μισθώσεις προωθούνται παρεμβάσεις για να ανοίξουν τα κλειστά ακίνητα των τραπεζών, τα οποία ξεπερνούν τα 20.000 ενώ δρομολογείται και το νομοσχέδιο για τις σχολάζουσες κληρονομιές ώστε να δοθεί δυνατότητα διαχείρισης και αξιοποίησης χιλιάδων ακινήτων που σήμερα παραμένουν στα αζήτητα.
Στον κυβερνητικό σχεδιασμό βρίσκεται και ένα νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, που θα συνδυάζει την επιδότηση της ανακαίνισης και της ενεργειακής αναβάθμισης παλαιών ακινήτων. Οι πόροι του προγράμματος, το οποίο θα εξαγγείλει η κυβέρνηση αφού λάβει την έγκριση της Κομισιόν, θα προέλθουν από την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Θα αφαιρεθούν δηλαδή από άλλα προγράμματα του ΕΣΠΑ, προκειμένου να μετακινηθούν στη στέγαση, που αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της Κομισιόν.
Κεντρικός στόχος του σχεδίου για το στεγαστικό που επεξεργάζεται η κυβέρνηση είναι να «απελευθερωθούν» κλειστές κατοικίες, να αυξηθεί η προσφορά ακινήτων προς ενοικίαση και να κατεβάσει ταχύτητα ο ρυθμός ανόδου των τιμών στα ενοίκια των κατοικιών. Η μεγάλη πρόκληση είναι να βρεθεί η ισορροπία ανάμεσα στη λειτουργία της αγοράς και στην ανάγκη προστασίας των νοικοκυριών με τα στοιχεία να δείχνουν ότι τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία δαπανούν το 17,1% του προϋπολογισμού τους, κατά μέσο όρο, για ενοίκιο.
Ευρωπαϊκά μοντέλα
Στο οικονομικό επιτελείο, εξετάζουν τα ευρωπαϊκά μοντέλα που έχουν εφαρμοστεί για την αναχαίτιση της στεγαστικής κρίσης, προκειμένου να εντοπιστούν εκείνα που μπορούν να προσαρμοστούν στην ελληνική πραγματικότητα.
Η στεγαστική κρίση δεν αποτελεί ελληνικό φαινόμενο. Πλήττει σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, οδηγώντας πολλές κυβερνήσεις στη λήψη αυστηρών μέτρων όπως πλαφόν στις τιμές των ενοικίων, ενίσχυση της κοινωνικής στέγασης, κρατικές κατασκευές και προγράμματα επιδότησης ενοικίων για ευάλωτα νοικοκυριά.
Ποιες είναι οι λύσεις που εφαρμόζονται στην Ευρώπη:
Γαλλία. Για να περιοριστούν οι ανεξέλεγκτες αυξήσεις στα ενοίκια, υιοθετήθηκε το μέτρο «Encadrement des Loyers». Το μέτρο ισχύει σε περιοχές με έντονη πίεση όπως Παρίσι, Λυών και Λιλ, θέτοντας ανώτατα όρια στα ενοίκια βάσει συγκεκριμένων παραμέτρων. Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Παρισιού, η πολιτική οδήγησε ήδη σε μειώσεις 5% έως 13% σε ορισμένες κατηγορίες κατοικιών. Ωστόσο, αρκετοί ιδιοκτήτες συνεχίζουν να παραβιάζουν τα όρια, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα του μέτρου. Ο Δήμος Παρισιού αναφέρει ότι το 35-40% των συμβολαίων υπερέβαινε το νόμιμο πλαφόν, αλλά οι καταγγελίες αυξάνονται και αρκετές δικαστικές αποφάσεις δικαιώνουν τους ενοικιαστές. Παράλληλα, υπάρχει ανώτατο όριο αύξησης λόγω πληθωρισμού σε εθνικό επίπεδο, που περιορίζει το ποσοστό αύξησης κατά την ανανέωση των συμβολαίων, χωρίς να ξεπερνά το πλαφόν της περιοχής.
Αυστρία: Η Βιέννη αποτελεί διεθνές πρότυπο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Σχεδόν το 43% των κατοικιών της είναι κοινωνικές ή μη κερδοσκοπικές, με ενοίκια έως 30% χαμηλότερα από την ελεύθερη αγορά. Η μαζική κοινωνική στέγη προσφέρει σταθερότητα στους ενοικιαστές και λειτουργεί αποσυμπιεστικά στην αγορά, συγκρατώντας τις αυξήσεις.
Γερμανία: Εφαρμόστηκε το μέτρο Mietpreisbremse, που περιορίζει αυξήσεις ενοικίων σε λογικό πλαίσιο. Παράλληλα, ενισχύθηκαν επιδόματα στέγασης και τα δικαιώματα των ενοικιαστών.
Ολλανδία: Επεκτάθηκε το ρυθμιζόμενο καθεστώς ενοικίασης με την εισαγωγή της κατηγορίας «middle rent». Το ενοίκιο καθορίζεται μέσω συστήματος βαθμολογίας με βάση ποιότητα, τοποθεσία και παροχές ακινήτου. Πολλές κατοικίες που ήταν ελεύθερης αγοράς πλέον υπάγονται σε ρυθμιζόμενο καθεστώς, αν και υπάρχουν ανησυχίες ότι ιδιοκτήτες μπορεί να αποσύρουν ακίνητα ή να μειώσουν επενδύσεις στη συντήρησή τους.
Ισπανία: Ο νέος νόμος για τη στέγαση (Ley de Vivienda) επιτρέπει όρια στις αυξήσεις ενοικίων σε «ζώνες πίεσης» και ενισχύει ρυθμίσεις για μεγάλους ιδιοκτήτες. Παράλληλα, κατασκευάζονται 184.000 κατοικίες προσιτής στέγασης μέσω κρατικής και τοπικής χρηματοδότησης, με περίπου 80.000 ήδη σε φάση υλοποίησης, προγραμματισμένες να παραδοθούν έως τον Ιούνιο του 2026.
Πορτογαλία: Υλοποιεί κρατική χρηματοδότηση για χιλιάδες νέες κατοικίες. Εχει εγκριθεί πακέτο 2 δισ. ευρώ για την κατασκευή 33.000 κατοικιών προσιτής στέγασης μέχρι το 2030, με επιχορηγήσεις έως 100% σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως για οικογένειες χαμηλού εισοδήματος.
Ιρλανδία: Οι αυξήσεις στα ήδη κατοικούμενα σπίτια περιορίζονται στο 2% κάθε χρόνο. Από το 2026, οι νέες μισθώσεις θα μπορούν να αυξάνονται περισσότερο, για να προσελκύσουν επενδύσεις και να χτιστούν νέα σπίτια.
Ιταλία: Τα ενοίκια δεν μπορούν να ξεπεράσουν συγκεκριμένα όρια, τα οποία συμφωνούνται μεταξύ ιδιοκτητών, συλλόγων ιδιοκτητών και ενοικιαστών. Κατά τον καθορισμό των ορίων λαμβάνονται υπόψη η περιοχή της πόλης, η κατάσταση του κτιρίου, οι παρεχόμενες υπηρεσίες και η ενεργειακή απόδοση.