Το φαινόμενο
Η υπόθεση Μαγειρία δεν είναι μεμονωμένο σκάνδαλο. Είναι το παράδειγμα μιας χώρας όπου τα ονόματα, τα ποσά και οι φωτογραφίες βγαίνουν στα δελτία πριν ακόμη υπάρξει κατηγορητήριο. Στην Ελλάδα η προκαταρκτική εξέταση είναι μυστική μόνο στα χαρτιά. Στην πράξη, οι διαρροές από τις Αρχές και τα media δημιουργούν κλίμα ενοχής πριν μιλήσει η Δικαιοσύνη.
Η υπόθεση του Θεσσαλού κτηνοτρόφου έγινε πρωτοσέλιδο, επιδοτήσεις 1,5 εκατ., πολυτελή αυτοκίνητα, εικόνες από τη ζωή του. Το μήνυμα που πέρασε ήταν ξεκάθαρο, «ένοχος». Κι όμως, η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και οι πραγματικοί υπεύθυνοι για πολύ μεγαλύτερα ποσά παραμένουν ανώνυμοι. Αυτό δεν είναι έλεγχος· είναι επικοινωνιακό παιχνίδι.
Οι συνέπειες – Πλήγμα για όλους
Το τίμημα αυτής της πρακτικής είναι τεράστιο. Δεσμεύσεις περιουσιών χωρίς ασφαλιστικές δικλίδες, τραπεζικοί λογαριασμοί παγωμένοι, επιχειρήσεις σε ασφυξία, εργαζόμενοι στον δρόμο, κοινωνική καταδίκη στα τηλεπαράθυρα και στα social media. Ακόμη κι αν αποδειχθεί αθώος, ένας επιχειρηματίας ή ένας επαγγελματίας δύσκολα ξαναχτίζει το όνομά του. Το προληπτικό μέτρο λειτουργεί ως οριστική ποινή.
Και δεν αφορά μόνο την κτηνοτροφία. Οποιοσδήποτε μπορεί να βρεθεί στη θέση αυτή. Από τον αγρότη που παίρνει επιδοτήσεις μέχρι τον μικρομεσαίο που μπαίνει σε ρύθμιση, τον υδραυλικό που καθυστερεί τις εισφορές του ή τον ηλεκτρολόγο που μπλέκει σε φορολογικό έλεγχο, όλοι μπορούν να βιώσουν τη δέσμευση, τον διασυρμό και τη δημόσια κατακραυγή πριν υπάρξει απόφαση.
Η πολιτική διάσταση – Η χώρα των διαρροών και της ανθρωποφαγίας
Η Ελλάδα έχει ζήσει δεκαπέντε χρόνια κρίσεων, μνημονίων, capital controls και «έκτακτων μέτρων». Σ’ αυτό το περιβάλλον η προληπτική τιμωρία έχει γίνει καθεστώς. Οι Αρχές, οι πολιτικοί και τα media λειτουργούν σε ένα τοξικό τρίγωνο, το κράτος παγώνει περιουσίες, τα μέσα διασύρουν, η κοινωνία χειροκροτεί.
Οι διαρροές δεν προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον. Προστατεύουν το σύστημα που χρειάζεται αποδιοπομπαίους τράγους για να κρύβει τους πραγματικούς ωφελημένους. Ένα πρόσωπο με Ferrari είναι ιδανικό για τίτλους· τα ανώνυμα ΑΦΜ με πολλαπλάσια ποσά μένουν στη σκιά. Έτσι χτίζεται η αφήγηση που εκτονώνει την κοινωνική οργή και αφήνει άθικτους τους πραγματικούς μηχανισμούς.
Το μάθημα για όλους
Η υπόθεση Μαγειρία είναι μόνο η αφορμή. Στην πραγματικότητα αφορά όλους μας. Αφορά τον μικρό επαγγελματία, τον εργαζόμενο, τον νέο που επιχειρεί, τον συνταξιούχο που περιμένει τις πληρωμές του. Αφορά μια χώρα που έχει μάθει να επιβιώνει με φόβο και που τώρα πρέπει να μάθει να απαιτεί δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια.
Χρειάζεται να επαναφέρουμε στο κέντρο της δημόσιας ζωής το τεκμήριο αθωότητας, τη διάκριση μεταξύ έρευνας και ποινής και την προστασία της παραγωγικής βάσης. Αν δεν το κάνουμε, κάθε νέα υπόθεση θα επαναλαμβάνει το ίδιο μοτίβο, ένα πρόσωπο για το θέαμα, μια καταστροφή για την κοινωνία και το πρόβλημα να μένει άλυτο.
Η κοινωνία δεν πρέπει να αποδέχεται τη μετατροπή της σε λαϊκό δικαστήριο. Οι πολίτες έχουν δικαίωμα σε έλεγχο, διαφάνεια και λογοδοσία, αλλά και στο να κριθούν δίκαια, χωρίς επικοινωνιακές «εκτελέσεις». Σήμερα είναι ένας κτηνοτρόφος. Αύριο μπορεί να είναι ο καθένας μας.