Η αβεβαιότητα… δεν τρομάζει τους συλλέκτες

Αλώβητο από τη γενικευμένη οικονομική αβεβαιότητα που επικρατεί φαίνεται πως παραμένει το πάθος των συλλεκτών με υψηλά εισοδήματα. Αυτό τουλάχιστον το συμπέρασμα προκύπτει από τη 12η έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία ερευνητικoύ και συμβουλευτικού χαρακτήρα Arts Economics σε συνεργασία με την ελβετική τράπεζα UBS. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μελέτες παγκοσμίως που αφορούν τη συλλεκτική συμπεριφορά ανθρώπων με υψηλά εισοδήματα και στην οποία συμμετείχαν 3.100 συλλέκτες από 10 χώρες – μεταξύ αυτών 1.575 γυναίκες. Τα στοιχεία της έρευνας βασίζονται σε δεδομένα του 2024 σχετικά με τις αγορές, τη δαπάνη και τη συμπεριφορά των συλλεκτών, με επικαιροποιημένα ευρήματα από το πρώτο εξάμηνο του 2025.

Οι συλλέκτες, βάσει της έρευνας, διέθεσαν κατά μέσο όρο το 20% της περιουσίας τους σε έργα τέχνης – ποσοστό αυξημένο, καθώς το 2024 ήταν 15% -, ενώ οι υπερπλούσιοι (με περιουσία άνω των 50 εκατ. δολαρίων) διέθεσαν το 28%. Η κατανομή αυτή αυξάνεται ανάλογα με την εμπειρία: οι νεότεροι συλλέκτες επένδυσαν περί το 16% της περιουσίας τους στην τέχνη, ενώ για όσους μετρούν περισσότερα από 20 χρόνια στο συλλέγειν το ποσοστό άγγιξε το 24%.

Οι προτιμήσεις

Η μέση ετήσια δαπάνη το 2024 ανήλθε στα 439.000 δολάρια για την αγορά περίπου 14 έργων, με τις γυναίκες να ξοδεύουν 46% περισσότερο από τους άνδρες. Οι boomers αποδείχθηκαν η γενιά που διαθέτει τα περισσότερα χρήματα (σχεδόν 1 εκατ. δολάρια), ενώ οι millennials ακολούθησαν. Ιδιαίτερη δυναμική παρουσία καταγράφηκε στην Κίνα, όπου οι γυναίκες συλλέκτριες διέθεσαν υπερδιπλάσια ποσά από τους άνδρες. Οι προτιμήσεις διαφοροποιήθηκαν σημαντικά: ενώ τα έργα ζωγραφικής παραμένουν πρώτα σε ζήτηση, αυξήθηκε το ενδιαφέρον για τη γλυπτική, τη φωτογραφία και κυρίως την ψηφιακή τέχνη, με το 51% να έχει αγοράσει τουλάχιστον ένα ψηφιακό έργο το διάστημα 2024-2025. Οι γυναίκες, αν και πιο επιφυλακτικές σε επενδύσεις υψηλού ρίσκου, έδειξαν μεγαλύτερη προθυμία να αγοράσουν έργα άγνωστων καλλιτεχνών και να επενδύσουν σε γυναίκες δημιουργούς – το 49% των έργων στις συλλογές τους ανήκει πλέον σε γυναίκες καλλιτέχνιδες -, ποσοστό που αγγίζει τη σχετική ισορροπία με τους άνδρες δημιουργούς.

Οι ιδιαίτερα εύποροι συνέχισαν να κάνουν τις αγορές τους κυρίως από γκαλερί και εμπόρους τέχνης, ενώ η συμμετοχή σε δημοπρασίες μειώθηκε αισθητά. Αντίθετα, αυξήθηκαν οι απευθείας συναλλαγές με καλλιτέχνες, είτε μέσω επισκέψεων στα εργαστήριά τους είτε μέσω πλατφορμών όπως το Instagram, που πλέον αποτελεί σημαντικό κανάλι πώλησης έργων.

Οσον αφορά τις μελλοντικές προθέσεις, το 40% των συλλεκτών με υψηλά εισοδήματα σχεδιάζει να αγοράσει περισσότερη τέχνη μέσα στο 2026. Και παρά τις γεωπολιτικές και οικονομικές ανησυχίες, η πλειονότητα των συμμετεχόντων στην έρευνα παραμένει αισιόδοξη για την αγορά τέχνης: το 84% δηλώνει θετικό για την πορεία του κλάδου έως το τέλος του 2025 και το 81% για τους επόμενους 12 μήνες.

Τιμή-ρεκόρ για έργο του Ιβ Κλάιν

Νέο ρεκόρ – 21,4 εκατομμύρια δολάρια – σημείωσε έργο του Ιβ Κλάιν «California (IKB 71)» στη στη Γαλλία, καθώς το μεγαλύτερο φορητό έργο που φιλοτέχνησε ποτέ μήκους 4,2 μ., ζωγραφισμένο με το χαρακτηριστικό βαθύ μπλε χρώμα που φέρει το όνομά του, άλλαξε χέρια στους Christie’s στις 23 Οκτωβρίου. Η αρχική εκτίμηση κυμαινόταν μεταξύ 18 και 29 εκατ. δολαρίων. Το έργο είναι από τα ελάχιστα του καλλιτέχνη που φέρουν τίτλο, εμπνευσμένο από την Καλιφόρνια, την πολιτεία όπου παρουσιάστηκε λίγο μετά τη δημιουργία του, το 1961. Ο Κλάιν που ζούσε στο Παρίσι, επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο μία φορά, προκειμένου να συναντήσει τη μακροχρόνια υποστηρίκτριά του Βιρτζίνια Ντουάν, ιδιοκτήτρια μιας θρυλικής γκαλερί στο Λος Αντζελες. Ωστόσο, η προέλευση του έργου απέκτησε πρόσφατα ένα επιπλέον κεφάλαιο, το οποίο αποκάλυψαν οι Christie’s σε συνεργασία με το Ιδρυμα Ιβ Κλάιν: στο ταξίδι του από το Παρίσι προς την Καλιφόρνια το έργο εκτέθηκε και στη Νέα Υόρκη από τον έμπορο τέχνης Λίο Καστέλι. Ο Kλάιν πέθανε την επόμενη χρονιά, το 1962, σε ηλικία 34 ετών. Το California (IKB 71) βρίσκεται στην ίδια συλλογή της Νέας Υόρκης από το 2005, όταν αποκτήθηκε μέσω της Pace Gallery, ενώ προηγουμένως ανήκε σε ελβετό συλλέκτη. Τελευταία φορά είχε εκτεθεί το 2008 ενώ βρισκόταν ως δάνειο στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

61.000 δολάρια για ακουαρέλα του Νταλί

Κάθε προηγούμενο ξεπέρασε η δημοπρασία μιας ακουαρέλας με την υπογραφή του Σαλβαντόρ Νταλί, καθώς άλλαξε χέρια προς 61.000 δολάρια σε δημοπρασία του οίκου Cheffins στο Κέιμπριτζ όταν η αρχικτή ανώτατη εκτίμηση ήταν 40.000 δολάρια. Η διαφορά μπορεί να μη φαίνεται μεγάλη μεταξύ των δύο τιμών, αλλά η πώληση του συγκεκριμένου έργου διαστάσεων 38Χ28 εκ. που φέρει τον τίτλο «Ο γέρος σουλτάνος» (1966) έχει ενδιαφέρον καθώς η τελική τιμή του είναι 300 φορές υψηλότερη από εκείνη που πωλήθηκε πριν από δύο χρόνια (200 δολάρια). Το έργο ανήκε αρχικά στο ζεύγος Αλμπαρέτο από την Ιταλία που το είχε παραγγείλει στον σπουδαίο σουρεαλιστή ως μέρος της εικονογράφησης της συλλογής παραμυθιών «Χίλιες και μία νύχτες». Ο Νταλί φαίνεται πως ολοκλήρωσε 100 από τα συμφωνηθέντα 500 έργα εκ των οποίων τα μισά έμειναν στον εκδοτικό οίκο Rizzoli που θα τύπωνε τα βιβλία και τα οποία φαίνεται πως χάθηκαν ή καταστράφηκαν. Τα υπόλοιπα 50 έμειναν στους κληρονόμους της οικογένειας. Πριν από δύο χρόνια, ωστόσο, ένας έμπορος από το Κέιμπριτζ εντόπισε το επίμαχο έργο κατά την εκποίηση του περιεχομένου ενός σπιτιού, το απέκτησε προς 200 δολάρια και αφού πιστοποιήθηκε η γνησιότητά του το πούλησε μέσω της προ ημερών δημοπρασίας.