Το ποίημα του Καβάφη που έμεινε πέντε χρόνια στο συρτάρι

Οχι μόνο υπήρξε καθυστέρηση – ρεκόρ αλλά ο ποιητής δεν πρόλαβε καν να το δει δημοσιευμένο. Πρόκειται για το ποίημα «Μέσα στα καπηλειά» που στάλθηκε στην «Ιόνιο Ανθολογία» το 1928 και δημοσιεύτηκε στο τεύχος 75-76-77, Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1933.

Από την αναφορά του περιοδικού, ενός από τα καλύτερα έντυπα της περιφέρειας στον Μεσοπόλεμο, στο γεγονός, φαίνεται πως η σύνταξη γνώριζε καλά την αξία του Καβάφη:

«–”Ο θάνατος του Καβάφη”.– Πέθανε στην Αλεξάνδρεια ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους ποιητές, ο Κ. Καβάφης. Τα ποιήματά του φιλοσοφικά, ιστορικά, μυστικοπαθή, ωραιοπαθή, υποβλητικά στην αρχαΐζουσα έκφρασή τους, εξήσκησαν απέραντη γοητεία και θεωρήθηκαν από τα καλύτερα της παγκόσμιας παραγωγής. –Εκτός από το ποίημά του “Το πληκτικό χωριό”, που δημοσιεύθηκε στην “Ιόνιο Ανθολογία” (12ο τεύχος 1928) είχαμε λάβει μαζί κι άλλο ένα που θα δημοσιέψουμε στ’ άλλο φύλλο». («Ιόνιος Ανθολογία» τεύχος 72-73-74, Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 1933).

Ολίγα σχετικά με το ποίημα

Ανήκει στα ερωτικά και χρονολογείται το 1926. Πρόσωπα και περιστατικά, κατά τον Γ. Π. Σαββίδη, πιθανότατα φανταστικά. Εν αναμονή της δημοσίευσης στο ζακυνθινό περιοδικό, τα «Καπηλειά» φιλοξενήθηκαν στον «Κύκλο» (τεύχος 3-4 του 1932) του Απόστολου Μελαχρινού. Περιλήφθηκε στα πλαίσια ενός αφιερώματος στον Αλεξανδρινό μαζί με άλλα ποιήματα που «σχολιάστηκαν στις μελέτες του φύλλου αυτού». Ο Μ. Σπιέρος (Ν. Κάλλας): «Συχνά είναι το μαγαζί, το καφενείο, το καπηλειό αντίς από την κάμερα… Μέσα στα καπηλειά και τα χαμαιτυπεία».

Αποσπώ από το ίδιο αφιέρωμα κριτικές σκέψεις του Τέλλου Αγρα που αποκαλύπτουν, κατά κάποιον τρόπο, την τεχνική του ποιητή: «Και από την πραγματικότητα, όταν τον απασχολεί επί τέλους κατ’ ευθείαν, διαλέγει το πιο ελκυστικό σημάδι –την ηδονή. Αυτή η γλώσσα των αισθήσεων, ιδωμένη από κοντά, ζεστά, ανθρώπινα, χωρίς “φιλολογία” θα ‘μενε πάντα ένα θέλγητρο αμαρτύρητο και μοιραίο μέσα στα ποιήματα του Καβάφη. Αυτή είναι η σχέση του Καβάφη με τον ρεαλισμό».

Γιατί όμως αναβλήθηκε για τόσο μεγάλο διάστημα η δημοσίευση;

Δύο είναι οι πιθανές αιτίες:

– Η «Ιόνιος Ανθολογία» ήταν ακραιφνώς «παλαμκό» περιοδικό και ήταν γνωστή η αντίθεση του Παλαμά με τον Καβάφη.

– Το ποίημα ήταν προκλητικά ερωτικό για τις «αντοχές» και του περιοδικού.

(Αξιοποίησα την εξαιρετική “Βιβλιογραφία Καβάφη” του Δημήτρη Δασκαλόπουλου)

Ο Γιώργος Ζεβελάκης είναι ερευνητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας

ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΑΠΗΛΕΙΑ

Μέσα στα καπηλειά     και τα χαμαιτυπεία

της Βηρυτού κυλιέμαι.     Δεν ήθελα να μένω

στην Αλεξάνδρεια εγώ.     Μ’ άφησεν ο Ταμίδης·

κ’ επήγε με του Επάρχου     τον υιό για ν’ αποκτήσει

μια έπαυλη στον Νείλο,     ένα μέγαρον στην πόλιν.

Δεν έκανε να μένω     στην Aλεξάνδρεια εγώ.

– Μέσα στα καπηλειά     και τα χαμαιτυπεία

της Βηρυτού κυλιέμαι.     Μες σ’ ευτελή κραιπάλη

διάγω ποταπώς.     Το μόνο που με σώζει

σαν εμορφιά διαρκής,     σαν άρωμα που επάνω

στην σάρκα μου έχει μείνει,     είναι που είχα δυο χρόνια

δικό μου τον Ταμίδη,     τον πιο εξαίσιο νέο,

δικό μου όχι για σπίτι     ή για έπαυλι στον Νείλο.

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

(«Ιόνιος Ανθολογία» τεύχος 75-76-77, Ιούλιος – Αύγουστος – Σεπτ. 1933)