Προεδρική τιμή σε 148 θυσίες

Τι είναι αυτό που μπορεί να ενώνει τη Λήμνο με την Αυστραλία; Δεν είναι ένα, αλλά πολλά – για την ακρίβεια, είναι 148 μνήματα αυστραλών στρατιωτών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι, ανάμεσα σε 1.232 πεσόντες της Κοινοπολιτείας, βρίσκονται θαμμένοι στα δύο συμμαχικά κοιμητήρια του νησιού.

Ο στρατηγικός ρόλος της Λήμνου στην Εκστρατεία της Καλλίπολης είναι γνωστός στους ντόπιους και στους μελετητές της Ιστορίας: τον Μάρτιο του 1915, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε την άδειά του στη Μεγάλη Βρετανία ώστε το Εκστρατευτικό Σώμα Αυστραλίας – Νέας Ζηλανδίας (ANZAC) να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση, επί της ουσίας σφράγισε μια σχέση που μετράει πια πάνω από έναν αιώνα.

Για τους Αυστραλούς, η Καλλίπολη αποδείχτηκε η πρώτη εθνική τους τραγωδία: πάνω από 200.000 άντρες της Αντάντ έχασαν τη ζωή τους και όσοι Αυστραλοί γύρισαν στην πατρίδα τους δεν ήταν πια οι ίδιοι.

Το βροχερό πρωινό της Τετάρτης, η πρώτη στάση της Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του γενικού κυβερνήτη της Αυστραλίας Ντέιβιντ Χάρλεϊ (που πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στη χώρα) ήταν το μεγαλύτερο συμμαχικό νεκροταφείο του νησιού, ανατολικά του χωριού Μούδρος, όπου βρίσκονται 885 πεσόντες της Κοινοπολιτείας – μεταξύ των οποίων τέσσερις Ελληνες.

Το τοπίο δεν θυμίζει κλασικό, ελληνικό νεκροταφείο: λίγο πριν από την άφιξη των δύο επίσημων καλεσμένων, μία εκ των διοργανωτών, ομογενής δεύτερης γενιάς που μιλάει εξαιρετικά ελληνικά, «μαρκάρει» τα σημεία στα οποία θα ξεναγηθεί η Πρόεδρος της Δημοκρατίας με παπαρούνες. Εχουν κι αυτές τη σημασία τους: στη βρετανική σημειολογία, οι παπαρούνες χρησιμοποιούνται in memoriam, ειδικά για τις απώλειες του Μεγάλου Πολέμου.

Οι περισσότεροι τάφοι έχουν ονόματα, ηλικίες και ιδιότητες, για άλλους όμως κανένα στοιχείο δεν υπάρχει – «είναι γνωστός στον Θεό», αναγράφεται πάνω στο μνήμα. Αφότου τελέστηκε η επιμνημόσυνη δέηση και οι επίσημοι καλεσμένοι, ανάμεσα στους οποίους ο υφυπουργός Αμυνας Νίκος Χαρδαλιάς, ο πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπρόσωποι της Νέας Ζηλανδίας και της Ιταλίας, κατέθεσαν τα στεφάνια τους, τον λόγο πήρε η Σακελλαροπούλου.

«Με συγκίνηση αποτίνουμε φόρο τιμής σε όλους όσοι έχασαν τη ζωή τους στην Εκστρατεία της Καλλίπολης, στο πλαίσιο ενός πρωτοφανούς, μέχρι εκείνη την εποχή, πολέμου σε κλιμάκωση, έκταση και αιματοχυσία», ανέφερε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

«Με τη θυσία τους έγιναν δικά μας παιδιά, τη μνήμη των οποίων διαφυλάσσουμε με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη. Από το 1998, όταν ξεκίνησαν οι εκδηλώσεις μνήμης στο νησί χάρη στην ευαισθησία και την εγρήγορση και των λημνιών ομογενών μας στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, τους μνημονεύουμε συνεχώς», ανέφερε, υπενθυμίζοντας πως ένας άλλος πόλεμος, στο ουκρανικό μέτωπο, διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

«Τους θυμόμαστε, τους τιμούμε»

Η δεύτερη στάση ήταν η γνωστή Αυστραλιανή Προβλήτα στον Μούδρο (που φτιάχτηκε το 1915 από τους Αυστραλούς ως κύρια βάση του στόλου τους), ένα από τα 17 σημεία του αυστραλιανού Μονοπατιού Μνήμης που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2018 από την Επιτροπή Μνήμης Καλλίπολης – Λήμνου.

Στην τελετή θεμελίωσης για την κατασκευή της λιθόστρωτης πλάκας, παιδιά με παραδοσιακές φορεσιές μοίρασαν κόκκινα γαρίφαλα στους παριστάμενους, τα οποία αργότερα έριξαν στη θάλασσα, στη μνήμη όσων πέρασαν από την Προβλήτα.

«Τους θυμόμαστε, τους τιμούμε», ανέφερε αργότερα ο Χάρλεϊ – η τελευταία φορά που γενικός κυβερνήτης της Αυστραλίας ήρθε στην Ελλάδα ήταν πριν από είκοσι χρόνια. «To Μονοπάτι, όταν ολοκληρωθεί, θα είναι μια διεθνής τοποθεσία ιστορικής σημασίας και θα συνδέει τη σύγχρονη Λήμνο με την Αυστραλία», επεσήμανε. «Η ιστορία των ANZAC και της Λήμνου είναι γνωστή, αλλά ίσως όχι όσο θα έπρεπε.

Η Λήμνος ήταν το τελικό σημείο αναχώρησης των αυστραλιανών αποβιβάσεων στην Καλλίπολη. Οντες εδώ σήμερα, αναλογιζόμενοι το ταξίδι των εξήντα μιλίων που τα παιδιά μας επρόκειτο να ξεκινήσουν σύντομα και τα γεγονότα που ακολούθησαν, είναι δύσκολο να μη συγκινηθούμε».

Το κρύο και η βροχή συγχρονίστηκαν με την περίσταση και κόπασαν μόνο όταν η εθιμοτυπία τελείωσε – η αποχώρηση της Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Λήμνο έγινε με έναν διόλου πένθιμο ήλιο που αρμόζει στα τέλη της άνοιξης.

Για τους Λημνιούς αρχίζει σιγά σιγά η τουριστική σεζόν, που προφανώς περιλαμβάνει μπόλικους Αυστραλούς. Οταν όμως τους ρωτάς πώς προτιμούν να ταξιδεύουν, η απάντηση είναι κοφτή και ξεκάθαρη: «Αν πάρω καράβι αντί για αεροπλάνο, μάλλον πιο γρήγορα θα φτάσω στην Αυστραλία απ’ ό,τι στον Πειραιά».