«Ανέστησε» την Αρχαία Μεσσήνη μέσα από τον βάλτο

^«Θα ήθελα πέντε χρόνια ακόμα για να ολοκληρώσω το όραμά μου. Να δω τη Μεσσήνη ολοκληρωμένη και να πάω σπίτι μου», έλεγε ο Πέτρος Θέμελης τον Μάρτιο στο πλαίσιο μιας συζήτησης που είχαμε μαζί στην Τράπεζα της Ελλάδος. Κανείς από όσους τον συναναστρέφονταν δεν μπορούσε να παραδεχτεί πως ο άοκνος και δραστήριος ως την περασμένη εβδομάδα ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης δεν θα κατάφερνε να βγει νικητής και από αυτή τη μάχη, που έδινε αθόρυβα και με αξιοπρέπεια. Και θα άφηνε την τελευταία του πνοή στην Εντατική Μονάδα του Νοσοκομείου Καλαμάτας το απόγευμα της Παρασκευής, καθώς αρνούνταν πεισματικά να εγκαταλείψει τον τόπο που έγινε δεύτερη πατρίδα του για να μεταφερθεί στην Αθήνα.

Ηταν 50 ετών όταν βρέθηκε για πρώτη φορά μπροστά σε έναν βάλτο με κάποιες ορατές αρχαιότητες στους πρόποδες της Ιθώμης στη Μεσσηνία. Μπήκε βιαστικά στο αυτοκίνητό του, επέστρεψε στην Αθήνα και απάντησε – αρχικά – αρνητικά στους εταίρους της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας στην πρόταση που του είχαν κάνει να αναλάβει τη διεύθυνση της ανασκαφής της Αρχαίας Μεσσήνης. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, χάρη στην επιμονή του, στις ατέρμονες προσπάθειές του να εξασφαλίσει χρηματοδοτήσεις και στις ατελείωτες ώρες ανασκαφών με τους συνεργάτες του, κατάφερε να αποκαλύψει τη μεγαλύτερη και καλύτερα σωζόμενη ελληνιστική πόλη στον ελλαδικό χώρο. Η σκαπάνη του έφερε στο φως 28.000 ευρήματα, 900 επιγραφές και 8.500 νομίσματα, ενώ ταυτοχρόνως δημοσίευε τα ευρήματα και φρόντιζε για τη συντήρηση και την αναστήλωση των μνημείων, ώστε σήμερα οι επισκέπτες πλέον να αντιλαμβάνονται το εύρος της πόλης που ίδρυσε ο Επαμεινώνδας το 369 π.Χ. και να έχουν την αίσθηση της τρίτης διάστασης.

Πρωτοποριακές ιδέες

Ανοιχτόμυαλος, με πρωτοποριακές ιδέες σχετικά με τη διαχείριση των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων, υπέρμαχος της συνάντησης των αρχαιοτήτων με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, γενναιόδωρος, γοητευτικός ομιλητής, δεν δίσταζε να διατυπώσει τις απόψεις του ακόμη κι αν γνώριζε πως θα δυσαρεστούσε τους κατέχοντες την εξουσία, ενώ συχνά επιστράτευε το αστείρευτο χιούμορ για να καυτηριάσει πρόσωπα και καταστάσεις. Και ως σχεδόν μόνιμος κάτοικος Μεσσήνης, ήταν πρόθυμος να υποδεχτεί, να ξεναγήσει και να μυήσει τους επισκέπτες στον κόσμο που είχε αναδυθεί από το χώμα θέτοντας στο επίκεντρο τα μνημεία και την ιστορία τους, χωρίς ίχνος αυτοαναφορικότητας για το τεράστιο έργο του.

Η εμπλοκή με την Αρχαία Μεσσήνη που αναδείχθηκε σε έργο ζωής για τον Πέτρο Θέμελη ήρθε δύο χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως ακαδημαϊκού δασκάλου στην έδρα της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, θέση στην οποία παρέμεινε για 19 χρόνια, αναλαμβάνοντας παράλληλα και την ανασκαφή σε έναν τομέα της αρχαίας Ελεύθερνας. Στο μεταξύ, είχε αφήσει ήδη ισχυρό το αποτύπωμά του σε πολλά μέρη της Ελλάδας ως επιμελητής και έφορος αρχαιοτήτων με ιδιαιτέρως σημαντικές τις θέσεις στους Δελφούς και στην Εφορεία Σπηλαιολογίας, ενώ σε νεανική ηλικία συμμετείχε στις ανασκαφές στην Πέλλα, στις Αιγές και στο Δερβένι.

Με καταγωγή από τη Σάμο και την Ικαρία και γεννημένος στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου οι τέχνες είχαν σπουδαία θέση και ο ίδιος βρέθηκε από πολύ νωρίς πλάι στον Γιώργο Ιωάννου, τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη και τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Παράλληλα αγαπούσε και την άσκηση, γεγονός στο οποίο απέδιδε και την καλή, έως και πρόσφατα, φυσική του κατάσταση, η οποία και του επέτρεπε να κινείται με ταχύτητα και συχνά να σκαρφαλώνει με άνεση στα μνημεία της Μεσσήνης για να επιβλέψει τις εργασίες ή να ελέγξει κάποια λεπτομέρεια.

Ποίηση και ζωγραφική

Παππούς, από τον μοναχογιό του Δημήτρη, ιδιαιτέρως ενεργός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πολυπράγμων, ο Πέτρος Θέμελης δεν ήταν πολυγραφότατος μόνο όσον αφορά τις μελέτες και τις μονογραφίες (περισσότερες από 200) και την αρθρογραφία του στον Τύπο (έγραφε πυκνά και επί σειρά ετών στα «ΝΕΑ»). Αγαπούσε την ποίηση και έγραφε, αν και απέφευγε να κοινοποιεί τα «ποιητικά κείμενά» του, όπως τα χαρακτήριζε, καθώς ένιωθε βαριά την κληρονομιά του πατέρα του, φιλόλογου, υπερρεαλιστή ποιητή Γεώργιου Θέμελη, ενώ παράλληλα λάτρευε και τη ζωγραφική, στην οποία επίσης αφιέρωνε τον ελεύθερο χρόνο του.

Με πλήθος διακρίσεων στο βιογραφικό του, ο Πέτρος Θέμελης θεωρούσε ως μεγαλύτερο παράσημο της σπουδαίας διαδρομής του ένα: την αγάπη που εισέπραττε από τους μαθητές του – που ήταν πολύ περισσότεροι από εκείνους που είχαν βρεθεί απέναντί του στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο – και από όσους έφευγαν με βαθύ αίσθημα ευγνωμοσύνης για το ότι ανέστησε την Αρχαία Μεσσήνη.